Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi

04.09.2022

Yazımızda aksam parça ve aksesuarla ilgili gümrük mevzuatında yer alan bazı önemli hususlar ele alınacaktır.

Tanım

Aksam parça: Asıl eşyanın fonksiyonunu yerine getirmesinde önemli bir işlevi üstlenen ve eşyanın mütemmim bir cüzü (bütünleyici parçası) niteliğinde olan bileşendir. Söz konusu bileşen olmadığı takdirde asıl eşya fonksiyonunu yerine getiremeyecektir.

Aksesuar: Asıl eşyanın fonksiyonunu yerine getirmesinde önemli bir işlevi olmayan, eşyanın daha verimli kullanılmasını sağlayan ve tali bir fonksiyonu olan eşyadır. Asıl eşya, aksesuar olmadan da fonksiyonunu yerine getirebilmektedir. (Mustafa SEZEN)

Örnek 1: Buz patenini bıçağı aksam parça iken buzlu alan dışında yürünürken bıçağın korunması için kullanılan kılıf aksesuardır.

Örnek 2: Bisikletin firketesi aksam ve parça iken, suluk aksesuardır. (Mustafa SEZEN)

Aksam Parça ve Aksesuarın Tarifesinin (GTİP) Belirlenmesi

Aksam parça ve aksesuarın asıl eşya ile birlikte gelip gelmemesi tarife tatbikatı açısından önem arz etmektedir.

  • Aksam, parça ve aksesuar asıl eşya ile birlikte geliyorsa asıl eşyanın tarifesinde sınıflandırılır.
  • Asıl eşya ile birlikte gelmeyen aksam, parça ve aksesuar kendi tarifelerinde sınıflandırılır.
  • Demonte gelen eşyada asıl eşyanın miktarı ile aynı miktardaki aksam, parça ve aksesuar asıl eşyanın tarifesinde sınıflandırılır. Artan miktar kendi tarifelerine gider. (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2015/12 sayılı Genelgesi)
  • Ayrı gelmesi veya artan miktar olması nedeniyle asıl eşyanın tarifesinde sınıflandırılmamasına karar verilen aksam ve parçanın sınıflandırılması esnasında eşyanın başka tarife pozisyonunda sınıflandırılıp sınıflandırılmadığını dikkate almak gerekir. Bir aksam ve parçanın asıl eşyanın tarife pozisyonunda aksam ve parça olarak sınıflandırılabilmesi için başka bir tarife pozisyonunda özel olarak sınıflandırılmamış olması gerekir.  (Abdullah ÖZGÜR)
  • Ayrı gelmesi veya artan miktar olması nedeniyle asıl eşyanın tarifesinde sınıflandırılmamasına karar verilen aksam ve parçanın genel kullanıma mahsus olduğu durumlarda imal edildiği adi metalin veya plastiğin tarife pozisyonunda sınıflandırılması uygun olacaktır. (Abdullah ÖZGÜR)

Önemli Uyarı: Tarife dilindeki aksesuarla günlük dildeki aksesuarı birbiri ile karıştırmamak gerekir. Örneğin arabanın radyosu, yangın söndürme cihazı, kol dayaması günlük dilde akseuar olarak adlandırılsa da tarife dilinde bunların her biri ayrı ayrı eşyalar olabilir.

Menşe

Bir cihaz, makine, alet veya aracın parçası beraberinde teslim edilen, normal olarak bir cihazın bölümü durumundaki ve fiyata dâhil edilmiş bulunan veya ayrıca fatura edilmemiş olan aksesuarlar, yedek parçalar ve aksam; söz konusu cihaz, makine, alet veya araç ile aynı menşei taşıdığı kabul edilir.

Bu kural temel olarak Birleşik Krallık, Güney Kore, İslam Konferansı Teşkilatı Üyesi Ülkeler, Pan Avrupa Akdeniz Menşe Konvansiyonu ve Kümülasyonuna Dahil Ülkeler, Batı Balkan Menşe Kümülasyonuna Dahil Ülkeler ile olan Türkiye’nin imzaladığı, taraf olduğu tercihli ticaret anlaşmalarında geçerlidir.

Gümrük Yönetmeliği’nin 37. maddesinde de aynı anlamı ve sonucu doğuracak bir hüküm bulunmaktadır. Yönetmeliğin bahse konu maddesine göre bir cihaz, makine, alet veya aracın parçası beraberinde teslim edilen, normal olarak bir cihazın bölümü durumundaki aksesuarlar, yedek parçalar ve aksamın, söz konusu cihaz, makine, alet veya aracın parçası ile aynı menşei taşıdığı kabul edilir.

Dolayısıyla, temel ilke olarak asıl eşya ile birlikte teslim edilen mutat aksam parça ve aksesuarın asıl eşya ile aynı menşeli olduğunun kabul edildiği söylenebilir.

Ancak, tarife (GTİP) kısmında anlatılan kurallar burada da geçerlidir. Herhangi bir nedenle asıl eşyadan ayrı sınıflandırılan eşyanın kendi menşei beyan edilmek zorundadır.

Kıymet

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun ithal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir.

Mutat bir ticari işlemde bir eşya ile beraber teslim edilen aksam, parça ve aksesuar eşya faturasının içerisindedir. Bunlar ayrıca fatura edilmişse, asıl eşyanın gümrük kıymetine dahil edilmesi gerekmektedir.

Ancak, tarife (GTİP) kısmında anlatılan kurallar burada da geçerlidir. Herhangi bir nedenle asıl eşyadan ayrı sınıflandırılan eşyanın kendi kıymeti beyan edilmek zorundadır.

KDV

İthalatta tahsil edilen KDV, oran yönüyle GTİP’e, matrah yönüyle gümrük kıymetine sıkı sıkıya bağlı şekilde ilerler. Bu nedenle tarife ve kıymet konusunda anlatılan kurallar KDV konusunda geçerlidir.

Asıl eşya ile birlikte sınıflandırılan aksam, parça ve aksesuarın KDV oranı asıl eşyanın KDV oranıdır, KDV matrahı ise asıl eşyanın KDV matrahıdır.

Herhangi bir nedenle asıl eşyadan ayrı sınıflandırılan eşyanın kendi KDV oranı ve kendi kıymeti (matrahı) beyan edilmek zorundadır.

ÖTV

İthalatta tahsil edilen ÖTV, oran yönüyle GTİP’e, matrah yönüyle gümrük kıymetine sıkı sıkıya bağlı şekilde ilerler. Bu nedenle tarife ve kıymet konusunda anlatılan kurallar ÖTV konusunda da geçerlidir.

Asıl eşya ile birlikte sınıflandırılan aksam, parça ve aksesuarın ÖTV oranı asıl eşyanın ÖTV oranıdır, ÖTV matrahı ise asıl eşyanın ÖTV matrahıdır.

Herhangi bir nedenle asıl eşyadan ayrı sınıflandırılan eşyanın kendi tarifesinde ÖTV varsa ÖTV’ye tabi olacaktır. Matrah hesaplaması yapılırken de gümrük kıymetinden hareket edilecektir.

KKDF

İthalatta tahsil edilen KKDF, oran yönüyle GTİP’e, matrah yönüyle fatura bedeline bağlıdır. Bu nedenle tarife ve kıymet konusunda anlatılan kurallar KKDF konusunda da geçerlidir.

Asıl eşya ile birlikte sınıflandırılan aksam, parça ve aksesuarın KKDF oranı asıl eşyanın KKDF oranıdır, KKDF matrahı ise asıl eşyanın KKDF matrahıdır.

Herhangi bir nedenle asıl eşyadan ayrı sınıflandırılan eşyanın kendi tarifesinde KKDF varsa KKDF’ye tabi olacaktır. Matrah hesaplaması yapılırken de aksam parça ve aksesuarın fatura bedelinden hareket edilecektir.

Önemli Not:

Tarife, menşe, kıymet, KDV, ÖTV, KKDF gibi mevzuatların aksam parça ve aksesuar konusunda uyum içerisinde olduğu söylenebilir. Ancak asıl amacının bahse konu mevzuatın etkisiz hale getirilmesi suretiyle daha düşük oranda vergi ödemek veya ön izinleri almamak olduğu anlaşılan vakaların kendi özel şartları içerisinde değerlendirilmesi gerekir.

Tarife Konusunda Okuma Tavsiyeleri

Müfettişlikten üstadımız Abdullah ÖZGÜR’ün blog sayfası

Gümrük Müşaviri Mustafa SEZEN’in makaleleri