Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi
28.12.2021

Kurdaki dalgalanmalar bazı soruları getirdi. Finansal güçlük yaşayanlar, iç piyasaya fiyat veremeyenler ithalatı ertelemeyi planlamaya başladı. Henüz vergileri ödenmemiş ama tescil edilmiş beyannameleri iptal etmek de bu planlamanın içinde yer alıyor. Özellikle henüz vergileri ödenmemiş ama kur 17-18 TL iken tescil edilmiş beyannameleri iptal etmek mümkün mü şeklinde sorular akıllara gelmeye başladı.

1. BEYANNAMENİN İPTALİ

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 64. maddesine göre, gümrük idareleri, beyan sahibinin talebi üzerine ve eşyanın yanlışlıkla beyanname konusu gümrük rejimine tabi tutulmasına veya beyan edildiği rejime tabi tutulmasının özel nedenlerle artık mümkün olmadığına ilişkin kanıtlayıcı belgeleri ibraz etmesi halinde, tescil edilmiş bir beyannameyi iptal ederek, gerektiğinde yeni bir rejim beyanında bulunulmasına izin verebilirler.

Burada dikkat çeken husus 2 nedenle beyannamenin iptal edilebilecek olmasıdır.

1) Eşyanın yanlışlıkla beyanname konusu gümrük rejimine tabi tutulması (örneğin yatırım teşvik, dahilde işleme kapsamında olması gereken eşyaya yanlışlıkla serbest dolaşıma giriş beyannamesi verilmesi)

2) Beyan edildiği rejime tabi tutulmasının özel nedenlerle artık mümkün olmaması (Örneğin alıcının vazgeçmesi nedeniyle artık malı ithal etmenin ekonomik olmaktan çıkması ama bu örnek bile idarenin yorumuna göre kabul edilmeyebilir)

Burada sayılan sebepleri incelediğimizde kurlardaki dalgalanmaların iptal için yeterli bir gerekçe olarak ileri sürülemeyeceği sonucuna ulaşılabilmektedir. Ancak kurlardaki dalgalanma dolayısıyla müşterilerin alımdan vazgeçmesinin özel neden olarak ileri sürülebileceğini düşünmekteyiz. Ancak böyle bir durumda malların mahrece veya başka bir yere iade edilmesi ileri sürülen gerekçenin mantıksal bütünlüğünün sağlanması açısından gerekli görülebilir.

2. EŞYANIN TESLİMİNDEN ÖNCE BEYANNAMENİN İPTALİ

2.1. Muayene

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 64. maddesine göre; tescil edilmiş beyannameye ilişkin olarak gümrük idarelerince beyan sahibine eşyanın muayene edileceğinin bildirilmiş olduğu hallerde, muayenenin sonucu alınmadan beyannamenin iptaline ilişkin talep kabul edilmemektedir.

2.2. Süre

Bilindiği gibi 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 46. maddesine göre özet beyan kapsamındaki eşyaya,

a) Denizyolu ile gelen eşya için, özet beyan verildiği tarihten itibaren 45 gün,

b) Diğer bir yolla gelen eşya için, özet beyanın verildiği tarihten itibaren 20 gün,

İçinde gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilmek zorundadır.

Kanun’un 70/2. maddesine göre de gümrük antrepolarında bulunan eşya için, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilmesine ilişkin beyanname verilmesi halinde, gümrük işlemlerinin beyannamenin tescil tarihinden itibaren 30 gün içinde bitirilmesi gerekir.

Buna göre yukarıdaki süreler içinde beyannamenin iptal talebinin yapılması gerekir. Aksi halde eşyalar zaten tasfiyelik hale gelecektir.

2.3. Vergilerin Geri Verilmesi veya Kaldırılması

Gümrük Yönetmeliği’nin 499 maddesine göre, gümrük beyannamesinin iptalinin eşyanın tesliminden önce yapılması halinde ödenmiş gümrük vergilerinin geri verilmesine ilişkin talebin yukarıda sayılan 20 – 45 ve 30 günlük süreler içerisinde yapılması gerekmektedir.

3. EŞYANIN TESLİMİNDEN SONRA BEYANNAMENİN İPTALİ

3.1. Eşyanın yanlış rejimde beyan edilmesi nedeniyle eşyanın tesliminden sonra beyannamenin iptali

Gümrük Yönetmeliğinin 124. maddesine göre eşyanın, beyan edilmek istenilen gümrük rejimi yerine ithalat vergilerinin tamamen veya kısmen ödenmesini gerektirir bir gümrük rejimine yanlışlıkla tabi tutulması halinde, beyan sahibinin talebi üzerine gümrük idareleri, tescil edilmiş bir beyannameyi aşağıdaki şartların tamamının yerine getirildiğinin kanıtlanması halinde iptal edebilir.

a) Beyanname konusu eşyanın herhangi bir kullanımının beyan edilmek istenilen gümrük rejimine tabi tutulmasına engel olmaması,

b) Beyannamenin tescil edildiği sırada beyan edilmek istenilen gümrük rejimine ilişkin bütün yükümlülüklerin yerine getirilmiş olması,

c) Eşyanın beyan edilmek istenilen rejime gecikmeksizin girişinin mümkün olması.

Beyannamenin iptaline ilişkin taleplerin beyannamenin tescil edildiği tarihten itibaren üç ay içerisinde yapılması gerekir. Bu süre içinde iptal talebinin yapılması vergilerin geri verilmesi için de gerekli şartlardan biridir.

Beyan edilmek istenilen gümrük rejimine ilişkin beyanname, ilk beyannamenin tescil edildiği tarihten itibaren geçerli olur.

3.2. Başka eşyanın beyan edilmesi nedeniyle eşyanın tesliminden sonra beyannamenin iptali

Gümrük Yönetmeliğinin 125. maddesine göre ithalat vergilerinin tamamen veya kısmen ödenmesini gerektirir bir gümrük rejimine tabi tutulan bir eşyanın, yanlışlıkla aynı rejime konu olabilecek başka bir eşya yerine beyan edilmiş olması halinde gümrük idareleri beyan sahibinin beyannamenin tescil edildiği tarihten itibaren üç ay içerisinde yapmış olduğu talebi üzerine, aşağıdaki şartların tamamının yerine getirildiğinin kanıtlanması halinde beyannameyi iptal edebilir.

a) Yanlış beyana konu eşyanın orijinal halini koruması, izin verildiği şekilden başka bir şekilde kullanılmamış olması,

b) Gerçekte beyan edilmek istenilen eşyanın ilk beyannamenin tescili sırasında aynı gümrük idaresine sunulmasının ve aynı gümrük rejimine tabi tutulmasının mümkün olması.

3 aylık süre içinde iptal talebinin yapılması vergilerin geri verilmesi için de gerekli şartlardan biridir.

3.3. Geriye dönük izin verilmesi halinde eşyanın tesliminden sonra beyannamenin iptali

Gümrük Yönetmeliğinin 126. maddesine göre daha önce serbest dolaşıma girmiş eşyanın tercihli tarife ya da nihai kullanım nedeniyle indirimli ya da sıfır vergi oranı ile serbest dolaşıma giriş veya ekonomik etkili bir gümrük rejimine tabi tutulabilmesini teminen, Müsteşarlıkça belirlenecek şartlar dahilinde geriye dönük izin verilmesi durumunda daha önceki beyanname iptal edilir.

3.4. İhracat veya hariçte işleme rejimine tabi tutulan eşyaya ilişkin beyannamenin iptali

a) İhracat iade ve teşviklerine bağlı eşyalar

Gümrük Yönetmeliğinin 127. maddesine göreihracat vergilerine, ithalat vergisinin geri ödenmesi başvurusuna, ihracat iadesine veya ihracata bağlı diğer önlemlere konu eşyanın beyan sahibinin söz konusu eşya geçici depolama yerlerine konulmuşsa 1 aylık (3 aylık ek süre alınabilir) süre içerisinde, geçici depolama yerlerine konulmamışsa 2 aylık (2 aylık ek süre alınabilir) içerisinde iptal başvurusunun yapılması ve aşağıda sayılan koşulların tamamını yerine getirmesi halinde, gümrük idaresi ihracat veya hariçte işleme rejimine tabi tutulan eşyaya ilişkin beyannameyi iptal eder.

– Beyanname konusu eşyanın gümrük bölgesini terk etmediğinin ihracata ilişkin işlemlerin yapıldığı gümrük idaresine belgelenmesi,

– Beyanname ile birlikte, tescili sırasında sunulan diğer belgeleri ihracata ilişkin işlemlerin yapıldığı gümrük idaresine ibraz etmesi,

– İhracat nedeniyle beyan sahibine sağlanan bütün hak ve menfaatlerin iade edildiğinin veya beyan sahibinin söz konusu hak ve menfaatlerden yararlandırılmaması için ilgili kurumlarca gerekli tedbirlerin alındığını ihracata ilişkin işlemlerin yapıldığı gümrük idaresine kanıtlaması,

– Gerekli olması halinde, beyanname konusu eşyanın durumuna uygun gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması.

b) İhracat iade ve teşviklerine bağlı olmayan eşyalar

İhracat vergilerine, ithalat vergisinin geri ödenmesi başvurusuna, ihracat iadesine veya ihracata bağlı diğer önlemlere konu olmayan eşyalarda ise eşyasının gümrük bölgesini terk etmediğinin, beyan sahibi tarafından, söz konusu eşya geçici depolama yerlerine konulmuşsa 1 aylık (3 aylık ek süre alınabilir) süre içerisinde, geçici depolama yerlerine konulmamışsa 2 aylık (2 aylık ek süre alınabilir) içerisinde iptal başvurusunun yapılması gümrük beyannamesi iptal edilmiş sayılır.

3.5. Antrepo rejimine tabi tutulan serbest dolaşımdaki eşyaya ilişkin beyannamenin iptali

Gümrük Yönetmeliğinin 128. maddesine göregümrük antreposuna konulması halinde ihracata bağlı önlemlerden yararlanan serbest dolaşımdaki eşya, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmaması halinde, ihracata bağlı önlemlere ilişkin mevzuat hükümleri ve cezai hükümler saklı kalmak kaydıyla, beyan sahibinin talebi üzerine antrepo rejimine ilişkin beyanname iptal edilir.

Eşyanın antrepo rejimi altında kalış süresi içerisinde, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tahsis edilmesine ilişkin bir başvurunun yapılmamış olması halinde, gümrük idarelerince gümrük mevzuatı ve ihracata bağlı önlemlere ilişkin mevzuat hükümleri uyarınca gerekli önlemlerin alınması kaydıyla beyanname iptal edilir.

3.6. Posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen eşyanın tesliminden sonra beyannamenin iptali

Gümrük Yönetmeliğinin 129. maddesine göre posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen eşyanın tesliminden sonra iade edilmesinin söz konusu olması halinde, beyan sahibinin beyannamenin tescil edildiği tarihten itibaren üç ay içerisinde başvuruda bulunması ve eşyanın gerçek tedarikçisine ya da tedarikçisi tarafından tayin edilen adrese geri gönderilmesi şartıyla beyanname iptal edilir.

4. CEZA

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 64. maddesine göre beyannamenin iptali, yürürlükteki cezai hükümlerin uygulanmasına engel oluşturmaz. Örneğin muayene sonucunda beyan edilen GTİP hatalı ise vergi farkına isabet eden cezalar gene de alınacaktır.

Öte yandan muayene ve kontrol sonucunda beyana aykırı bir durum bulunmadığı takdirde beyannamenin iptali Gümrük Yönetmliği’nin 82. nolu ekine göre usülsüzlük cezasının (2022 yılı için 235 TL) uygulanmasını gerektiren bir fiildir.