Yusuf KOÇAK
Ticaret Müfettişi

Not: Bu yazı Gümrük ve Ticaret Dünyası Dergisinin 101. sayısında neşredilmiştir.

ÖZET

4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu eki (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan benzin, motorin, fuel oil, jet yakıtı gibi akaryakıt ürünleri ile sıvılaştırılmış petrol gazı (L.P.G.), doğal gaz ve söz konusu malları ikame edebilecek petrol türevleri, petrokok ve benzeri diğer ürünler ile aynı listenin (B) cetvelinde yer alan solvent ve benzeri ürünler ile bunların türevleri, gaz yağı, baz yağlar, madeni yağlar ile yağlama müstahzarları gibi akaryakıt harici petrol ürünlerinin ithalinde ödenecek olan Özel Tüketim Vergisi’ne karşılık olmak üzere Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 16’ncı maddesinin 4’üncü fıkrası uyarınca verilen yetki kapsamında Özel Tüketim Vergisi (I) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nde belirlendiği şekliyle teminat uygulaması yapılmaktadır. Ancak Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 21’inci maddesi gereği Katma Değer Vergisi matrahı unsurlarından olan ve bu kapsamda teminat altına alınan Özel Tüketim Vergisi üzerinden alınması gereken Katma Değer Vergisine ilişkin teminat uygulaması yapılmamakla birlikte, herhangi bir tahsilat işlemi de gerçekleştirilmemektedir. Bu kapsamda, çalışmamızda, söz konusu ürünlerin ithali sırasında teminata bağlanan Özel Tüketim Vergisi’ne ilişkin teminat işlemleri ile ÖTV üzerinden alınması gereken Katma Değer Vergisi’ne ilişkin kamu alacağının teminatı/tahsilatı hususu irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler: Ticaret, ÖTV, KDV, Teminat

JEL Sınıflandırması: F13, H29

 GİRİŞ

4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu eki (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan benzin, motorin, fuel oil, jet yakıtı gibi akaryakıt ürünleri ile sıvılaştırılmış petrol gazı (L.P.G.), doğal gaz ve söz konusu malları ikame edebilecek petrol türevleri, petrokok ve benzeri diğer ürünler ile aynı listenin (B) cetvelinde yer alan solvent ve benzeri ürünler ile bunların türevleri, gaz yağı, baz yağlar, madeni yağlar ve yağlama müstahzarları gibi akaryakıt harici petrol ürünlerinin ithalinde ödenecek olan Özel Tüketim Vergisi’ne karşılık olmak üzere Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 16’ncı maddesinin 4’üncü fıkrası uyarınca verilen yetki kapsamında Özel Tüketim Vergisi (I) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nde[1] belirlendiği şekliyle teminat uygulaması yapılmaktadır.

Kanunun 1’inci maddesi uyarınca, (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan ürünler ile (B) cetvelinde yer alan ürünlerde verginin konusu oluşturan işlemler, bu ürünlerin ithalatçıları ile imalatçıları tarafından teslimi olduğundan, ürünlerin ithali esnasında Özel Tüketim Vergisi açısından teminat uygulaması yoluna gidilmiştir. Ancak Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 21’inci maddesi gereği Katma Değer Vergisi matrahı unsurlarından olan ve bu kapsamda ürünlerin ithali esnasında teminat altına alınan Özel Tüketim Vergisi üzerinden alınması gereken Katma Değer Vergisi’ne ilişkin teminat uygulaması yapılmamakla birlikte, herhangi bir tahsilat işlemi de gerçekleştirilmemektedir. Dolayısıyla, Özel Tüketim Vergisi’nin tahsilatı teminat ile garanti altına alınmışken, Özel Tüketim Vergisi üzerinden alınması gereken Katma Değer Vergisi’ne ilişkin olarak bu kapsamda herhangi bir mevzuat düzenlemesi yapılmamış ve nihai olarak söz konusu verginin teminatı/tahsilatı hususu belirsiz bırakılmıştır.

1. İthalatta Özel Tüketim Vergisi’nin Konusu

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 1’inci maddesine göre verginin konusunun, Kanuna ekli (I) sayılı listenin (A) cetvelinde sayılan ürünler ile (B) cetvelinde sayılan ürünlerde, söz konusu ürünlerin ithalatçıları ile imalatçıları tarafından teslimi anında oluşacağı hüküm altına alınmıştır.

Kanunun 2’nci maddesine göre, mezkûr Kanunun uygulanmasında ithalat, verginin konusuna giren malların Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesine girişi; teslim ise, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya adına hareket eden kişilerce, alıcıya veya alıcı adına hareket edenlere devredilmesi olarak tanımlanmıştır.

Buna göre, (I) sayılı liste kapsamında yer alan ürünlerin ithali esnasında değil, söz konusu ürünlerin ithalatçıları tarafından teslimi esnasında ilgili ürünler Özel Tüketim Vergisi’ne tabidir.

2. İthalatta Vergiyi Doğuran Olay ve Vergi Sorumlusu

Kanunun 3’üncü maddesine göre, ithalatta, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’na göre gümrük yükümlülüğünün doğması, ithalat vergilerine tabi olmayan işlemlerde ise gümrük beyannamesinin tescili ile vergiyi doğuran olayın gerçekleşeceği hüküm altına alınmıştır.

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun “Gümrük Yükümlülüğünün Doğması” başlığı altında düzenlenen 181’inci maddesinde ise ithalatta gümrük yükümlülüğünün,

–          İthalat vergilerine tabi eşyanın serbest dolaşıma girişi,

–          İthalat vergilerine tabi eşyanın ithalat vergilerinden kısmi muafiyet suretiyle geçici ithali,

İçin verilecek gümrük beyannamesinin tescili tarihinde başlayacağı ifade edilmiştir.

Özel tüketim vergisinin mükellefi ise, Kanunun 4’üncü maddesine göre, bu Kanuna ekli (I) sayılı listedeki malları imal, inşa veya ithal edenler ile bu malların müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenler olarak belirlenmiştir.

Ayrıca, mükellefin Türkiye içinde ikametgâhının, işyerinin, kanuni ve iş merkezlerinin bulunmaması halleri ile gerekli görülen diğer hallerde Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından, vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla vergiye tâbi işlemlere taraf olanlar verginin ödenmesinden sorumlu tutulabilir.

3. Özel Tüketim Vergisi’nde Tarh, Tahakkuk, Tebliğ ve Tahsilat

Özel Tüketim Vergisi’ne ilişkin tarh, tahakkuk, tebliğ ve tahsilata ilişkin hususlar Kanunun 14’üncü maddesinde düzenlenmiştir.

Buna göre, özel tüketim vergisi, mükelleflerin yazılı beyanları üzerine tarh olunur.

İthalatta alınacak olan vergi, ilgili gümrük idaresince hesaplanır ve gümrük mevzuatına göre kabul edilen beyanname veya diğer belgeler üzerine imza alınmak suretiyle mükellefe, kanuni temsilcisine veya gümrük müşavirine tebliğ edilir. Ayrıca, bu tebliğ üzerine ortaya çıkacak ihtilaflar için ithalat vergilerinin tabi olduğu usul ve esasların uygulanacağı Kanunun ilgili maddesinde hüküm altına alınmıştır.

Özel Tüketim Vergisi, ithalat vergileri ile aynı zamanda ödenir. İthalat vergilerine tâbi olmayan mallara ait vergi, gümrük mevzuatına göre kabul edilen beyannamenin veya diğer belgelerin tescili tarihinde, bu tarihteki oran veya tutarlar üzerinden hesaplanarak tahsil edilir.

4. Gümrük İdarelerince Alınan Özel Tüketim Vergisine İlişkin Hükümler

Gümrük idarelerince alınacak olan Özel Tüketim Vergisi’ne ilişkin hükümler Kanunun 16’ncı maddesinde düzenlenmiştir.

Buna göre, ithalde alınan özel tüketim vergisi gümrük makbuzunda ayrıca gösterilir. 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile diğer kanunlar gereğince ithalat vergileri teminata bağlanarak işlem gören mallara ait özel tüketim vergisinin de aynı usule tabi tutulacağı belirtilmiştir.

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na göre gümrükte vergisi ödenmeden veya eksik ödenerek ithal edilen malların hiç alınmamış veya eksik alınmış özel tüketim vergisi ile vergiden müstesna olduğu halde yanlışlıkla alınan veya fazla alındığı anlaşılan özel tüketim vergisi hakkında 4458 sayılı Gümrük Kanunu’ndaki esaslara göre işlem yapılacağı belirtilmekle birlikte, ithal edilecek mala ilişkin beyan üzerinden hesaplanan vergiler ile muayene ve denetleme sonucu hesaplanan vergiler arasındaki farklarda, 4458 sayılı Gümrük Kanunu uyarınca ithalat vergileri noksanlıklarında uygulanacak esaslara göre para cezası kesileceği hüküm altına alınmıştır.

Ayrıca, Kanunun 16/4’üncü maddesinde aynen; “(I) sayılı listedeki malların ithalinde, ödenecek özel tüketim vergisine karşılık olmak üzere türü, tutarı ve çözümüne ilişkin usul ve esasları Maliye Bakanlığınca belirlenmek suretiyle teminat alınır.”[2] Hükmü ile verilen yetki kapsamında, Kanuna ekli (I) sayılı listedeki malların ithalinde ödenecek ÖTV’ye karşılık olmak üzere alınması gereken teminat ve buna ilişkin usul ve esaslar “Özel Tüketim Vergisi (I) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği”nde belirlenmiştir.

5. Gümrükte Alınacak Teminata İlişkin İşlemler[3]

Özel Tüketim Vergisi (I) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nin “Gümrük İdarelerine İlişkin Hükümlerden Kaynaklı İşlemler” başlığı altında Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 16’ncı maddesinin (4) numaralı fıkrasında (I) sayılı listedeki malların ithalinde, ödenecek ÖTV'ye karşılık olmak üzere türü, tutarı ve çözümüne ilişkin usul ve esasları Maliye Bakanlığınca belirlenmek suretiyle teminat alınacağı hükme bağlanmıştır.

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (I) sayılı listedeki malların ithalinde, bu mallar için yürürlükte olan ÖTV tutarı kadar, ÖTV'ye ilişkin olduğu bildirilen Türk Lirası olarak nakit teminatın veya ÖTV için düzenlendiği belirtilmiş olan banka teminat mektubunun gümrük idaresine verilmesi, bu şekilde teminat verilmediği sürece gümrükleme işlemi yapılmaması uygun görülmüştür.

Banka teminat mektuplarının (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan mallar için Ticaret Bakanlığı adına (Mülga Gümrük ve Ticaret Bakanlığı), (B) cetvelindeki mallar için mükellefin ÖTV yönünden bağlı olduğu vergi dairesi müdürlüğü adına düzenlenmiş olması zorunlu tutulmuştur. Ayrıca bu mektupların paraya çevrilmeleri konusunda hiçbir sınırlayıcı şart taşımamaları ve Bankacılık Kanunu hükümlerine göre faaliyette bulunan bankalar tarafından düzenlenmiş olmaları da şarttır. Bununla birlikte (B) cetvelindeki mallar için düzenlenecek banka teminat mektuplarının Özel Tüketim Vergisi (I) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği ekinde (EK:13) yer alan “Kesin ve Süresiz Teminat Mektubu Örneği” ne uygun olarak düzenlenmiş olması gerekir.

Öte yandan, (I) sayılı liste kapsamında yer alan malları ithal edenlerin her bir gümrük beyannamesi kapsamı ÖTV tutarı için münferit teminat vermeleri gerekir. Bununla birlikte, (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan mallar ile yalnızca antrepo ve transit rejimleri kapsamındaki (B) cetvelinde yer alan malların ithali sırasında ÖTV tutarının tamamı için ilgili gümrük rejimi çerçevesinde teminat verilebileceği belirtilmiştir. İlgili gümrük rejimi çerçevesinde birden fazla ithalat işlemini kapsayacak şekilde teminat verilmesi halinde ise, tamamlanan her bir ithalat işlemi için alınan teminat tutarı yeni ithalat işleminde kullanılabilir.

5.1.Teminatın Kabulüne İlişkin İşlemler

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (I) sayılı listenin (A) ve (B) cetvelindeki ürünler ile teminat bilgileri için Özel Tüketim Vergisi (I) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği ekinde yer alan “İthal Edilen Özel Tüketim Vergisi Kanunu Eki (I) Sayılı Listedeki Mallar ile Teminata Ait Bilgi Formu” (EK-11) kullanılır. EK-11 bilgi formu (I) sayılı listenin (A) ve (B) cetvelindeki ürünler için gümrük idaresince ayrı ayrı oluşturulmakta ve işlemlere bu aşamadan sonra söz konusu bilgi formlarının Gelir İdaresi Başkanlığı’na aktarılması ile devam edilmektedir.

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan ürünler için gümrük müdürlüklerince oluşturulan EK-11 Bilgi Formu elektronik ortamda Gelir İdaresi Başkanlığı’na aktarılır.

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (I) sayılı listenin (B) cetvelinde yer alan ürünler için ise, gümrük idaresince oluşturulan EK-11 Bilgi Formu, gümrük işlemlerine yönelik teminat almaya yetkili saymanlıkça çıktısı alınmak suretiyle bir yazı ekinde ithalatçının ÖTV yönünden bağlı olduğu vergi dairesine teminatın alındığı tarihi takip eden günden itibaren 5 iş günü içerisinde teminat ile birlikte gönderilir. Ayrıca, gümrük müdürlüklerince oluşturulan bu form, ithalat işlemleri tamamlanmadan elektronik ortamda Gelir İdaresi Başkanlığı’nın sistemine de aktarılır. Diğer taraftan, söz konusu eşyalar için ek teminat alınması durumunda da bu teminat, alındığı tarihi takip eden günden itibaren 5 iş günü içerisinde ilgili vergi dairesine gönderilir.

5.2.Teminatın Çözümüne İlişkin İşlemler

Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (I) sayılı listenin (A) cetvelinde yer alan ürünlerin ÖTV’sine karşılık olarak alınmış olan teminatın çözümü, mezkûr Tebliğin ekinde yer alan “İthal Edilen Özel Tüketim Vergisi Kanunu Eki (I) Sayılı Listenin (A) Cetvelindeki Malların Tesliminde Beyan Edilen ÖTV’ye Ait Bilgi Formu”nun (EK-12) Gelir İdaresi Başkanlığı’nca elektronik ortamda gümrük müdürlüğüne gönderilmesini müteakip, söz konusu EK-12 Bilgi Formu’nda yer alan bilgiler uyarınca ilgili gümrük idaresince gerçekleştirilir.

Özel Tüketim Vergisi Kanunu eki (I) sayılı listenin (B) cetvelindeki ürünler için alınan teminatın çözümü ise ilgili vergi dairelerince yerine getirilir. İthal edilen malların Özel Tüketim Vergisi Kanunu’ndaki istisna hükümleri kapsamında teslim edilmesi ve söz konusu teslimlerin bu Tebliğin ilgili bölümlerinde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde beyan edilmesi üzerine, vergi dairesince Gelir İdaresi Başkanlığı sistemi kullanılmak suretiyle beyana konu teslim miktarına isabet eden ÖTV tutarı kadar teminatın çözümü işlemi gerçekleştirilir.

(B) cetvelinde yer alan ürünlerin teminatının çözümü için ayrıca, ithal edilen malların, vergiye tabi başka bir malın imalinde kullanılması halinde, bu işlemde Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 2’nci maddesinin 3’üncü fıkrasının (a) bendi uyarınca ÖTV uygulanmayacaktır. Mükellefin bu şekilde imal ettiği malın tesliminde ÖTV beyan ederek ödemesi halinde, vergi dairesince bu mallar için alınan teminatın çözümünün gerçekleştirilebilmesi için ithal edilen malların vergiye tabi başka bir malın imalinde kullanıldığının vergi inceleme raporuyla tespit edilmesi gerekmektedir. Ancak imal edilen malın vergi tutarının imalatta kullanılan malın vergi tutarına eşit veya daha yüksek olması halinde bu tespitin YMM raporuyla mükellef tarafından yaptırılması da mümkün bulunmaktadır. Vergi inceleme raporu veya YMM raporuyla yapılan tespit üzerine, vergi dairesince Gelir İdaresi Başkanlığı sistemi kullanılmak suretiyle ithal edilen maldan vergiye tabi malın imalinde kullanılan miktara isabet eden Özel Tüketim Vergisi tutarı kadar teminatın çözümü işlemi gerçekleştirilir.

6. Katma Değer Vergisi’ne İlişkin Hususlar

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun “İthalatta Matrah” başlığı altında düzenlenen 21’inci maddesinde, ithal edilen eşyaya ilişkin olarak Katma Değer Vergisi matrahını oluşturan unsurlara yer verilmiştir.

Buna göre, İthalatta Katma Değer Vergisi’nin matrahı;

“a) İthal edilen malın gümrük vergisi tarhına esas olan kıymeti, gümrük vergisinin kıymet esasına göre alınmaması veya malın gümrük vergisinden muaf olması halinde sigorta ve navlun bedelleri dâhil (CIF) değeri, bunun belli olmadığı hallerde malın gümrükçe tespit edilecek değeri,

b) İthalat sırasında ödenen her türlü vergi, resim, harç ve paylar,

c) Gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan diğer giderler ve ödemelerden vergilendirilmeyenler ile mal bedeli üzerinden hesaplanan fiyat farkı, kur farkı gibi ödemeler.”

Unsurlarının toplamından oluşmaktadır[4].

Kanunun ilgili maddesine  göre, eşyanın ithalatı esnasında ödenen her türlü vergi, resim, harç ve paylar Katma Değer Vergisi’nin matrahını oluşturmaktadır. Bu kapsamda, Özel Tüketim Vergisi de Katma Değer Vergisi’nin matrah unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ancak, Özel Tüketim Vergisi Kanunu ekli (I) sayılı liste kapsamı eşyaların ithalatı esnasında Özel Tüketim Vergisi’nin doğmaması ve verginin tahsil edilmeyerek teminat altına alınması ile birlikte, söz konusu ÖTV üzerinden alınması gereken Katma Değer Vergisi’nin tahsilatı yapılamamakta ve ayrıca buna ilişkin teminat uygulaması da bulunmamaktadır.

SONUÇ

Nihai olarak, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 16’ncı maddesinin 4’üncü fıkrası uyarınca verilen yetki kapsamında, Kanuna ekli (I) sayılı listedeki ürünlerin ithalinde ödenecek Özel Tüketim Vergisi’ne karşılık olmak üzere alınması gereken teminata ilişkin olarak mevzuat hükümlerinde detaylı şekilde uygulama safhası belirtilirken, söz konusu Özel Tüketim Vergisi üzerinden alınması gereken Katma Değer Vergisi’ne ilişkin ne şekilde bir işlem yapılacağı ve/veya teminatın ya da tahsilatın hangi usullerde yapılması gerektiği hususunda mevzuat ve uygulama eksikliği olduğu görülmüş olup, kamu alacağının salahiyeti açısından gerekli düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.  

KAYNAKÇA

*Genelge (2014/12 ), Gümrükler Genel Müdürlüğü, www.ticaret.gov.tr 

*Özel Tüketim Vergisi (I) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği

*3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu, www.tbmm.gov.tr

*4458 Sayılı Gümrük Kanunu, www.tbmm.gov.tr

*4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu, www.tbmm.gov.tr

 

                    

[1] www.gib.gov.tr

[2] 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu, www.tbmm.gov.tr

[3] Genelge (2014/12 ), Gümrükler Genel Müdürlüğü, www.ticaret.gov.tr

[4] 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu, www.tbmm.gov.tr