Yusuf KOÇAK
Ticaret Müfettişi

17.04.2021

Not: Lebib Yalkın Dergisinde neşredilmiştir. 

GİRİŞ

Belirli şartları haiz firmalar tarafından yerli üretimde girdi olarak kullanabilecek hammadde ve ara malı ithalatında dış ticaret süreçlerinden doğan zaman kayıplarının önüne geçilmesi amacıyla bir takım düzenlemeler yapılmış olup, bu düzenlemelerin sonuncusunu Varış Öncesi Gümrük İşlemlerine İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No 1) oluşturmaktadır. Bunun yanısıra, 15 Nisan 2021 tarihli Resmi Gazete ile söz konusu Tebliğ’de bir takım değişikliklere gidilmiş ve varış öncesi gümrük işlemlerinin kapsamı genişletilmiştir.

Varış Öncesi İşlem[1], dış ticarete konu eşyaların gümrük idaresine fiilen ulaşmadan gümrük işlemlerinin tamamlanması imkânını öngören bir yöntem olarak tanımlanmış olup, eşyanın varışında teslim edilmesini hızlandırmak amacıyla, eşyanın varışından önce işleme başlanması için gümrük beyannameleri dâhil olmak üzere, ithalata dair dokümanların ve gerekli diğer belgelerin sunulmasına imkân veren prosedürler bütünüdür.

Tebliğ ile birlikte, Serbest Dolaşıma Giriş ve Dâhilde İşleme Rejimi kapsamında denizyolu konteyner taşımacılığı ile Türkiye Gümrük Bölgesi’ne gelen yerli üretimde girdi olarak kullanılabilecek eşyanın ilgili rejime giriş işlemlerinin Türkiye Gümrük Bölgesine gelişinden önce başlanabilmesi olanaklı hale getirilmekle birlikte, yapılan son değişiklikle havayolu taşımacılığı ile yapılacak işlemler de bu kapsama alınmıştır.

1. Varış Öncesi Gümrük İşlemlerinde Hedeflenen Amaç

Tebliğ kapsamında getirilen uygulama ile gümrük beyannamesi verme sürecinin öne çekilmesi, gümrük idaresinden kaynaklı beklemelerin önüne geçilmesi, gümrük işlem süreçlerinin hızlandırılması, ihracatçı firmaların hammadde ve ara malı ithalatındaki dış ticaret süreçlerinden doğan zaman kayıplarının telafi edilmesi, doğabilecek ilave maliyetlerin (tahmil, ardiye, terminal, demuraj giderleri vb.) azaltılması ve bu sayede üretimin süreçlerinin hızlandırılması ve ihracatın desteklenmesi hedef olarak belirlenmiştir[2].

2. Varış Öncesi Gümrük İşlemlerinde Belirlenen Kapsam

Tebliğ ile getirilen kolaylıklardan yararlanacak eşya listesinin Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından belirleneceği ve Ticaret Bakanlığı internet sayfasından duyurulacağı belirtilmiş olup, zamanla listeye yapılan eklemelerle birlikte eşya listesinin duyurusu Bakanlıkça yapılmıştır[3].

Bunun yanı sıra, varış öncesi gümrük işlemlerinin sadece Serbest Dolaşıma Giriş ve Dâhilde İşleme Rejimi kapsamında denizyolu konteyner taşımacılığı ile Türkiye Gümrük Bölgesi’ne gelen eşya için uygulanabileceği hüküm altına alınmıştır. Gümrük Genel Tebliği (Varış Öncesi Gümrük İşlemleri)’nde değişiklik yapılmasına dair Tebliğ’in Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla havayolu taşımacılığı ile yapılan işlemler de Varış Öncesi Gümrük İşlemleri kapsamına alınmıştır. Ayrıca, bu kapsamda ithal edilecek hammadde ve ara malının yalnızca üretim ve/veya imalatta kullanılması gerekmektedir.

3. Varış Öncesi Gümrük İşlemleri Uygulama Şartları

3.1. Başvuru Sahibine İlişkin Koşullar

Varış öncesi gümrük işlemleri kapsamında, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi’ne gelişinden önce ilgili rejime giriş işlemleri Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahibi firmalar tarafından doğrudan yapılabilmektedir.

Bunun yanında, Tebliğ’in 4’üncü maddesinde belirtilen şartları haiz firmalar tarafından Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüklerine yapılan başvuru sonrasında yetki verilen firmalarca da varış öncesi gümrük işlemleri yapılabilmektedir.

Tebliğ’in 4’üncü maddesinde başvuru sahibi firmanın aşağıdaki niteliklere haiz olması aranmıştır:

  • Türkiye Gümrük Bölgesi’nde yerleşik olması ve en az üç yıldır faaliyette bulunması
  • Yönetim Kurulu üyeleri, sermayesinin yüzde onundan fazlasına sahip gerçek kişiler ile gümrük ve dış ticaret işlemlerinde temsil yetkisini haiz çalışanlarının belirtilen Kanunlara muhalefetten ceza veya mahkûmiyet kararı bulunmaması
  • Varsa sürekli olarak yurt dışında ikamet eden yabancı uyruklu; yönetim kurulu üyeleri, sermayesinin yüzde onundan fazlasına sahip gerçek kişiler ile gümrük ve dış ticaret işlemlerinde temsil yetkisini haiz çalışanlarının belirtilen mevzuat hükümlerine muhalefetten ceza veya mahkûmiyet kararı bulunmaması
  • Usulsüzlük ve vergi cezaları ile ilgili olarak; belirtilen dönemlerde ve belirlenen oranları aşan sayıda vergi kaybına neden olan gümrük mevzuatı ihlali nedeniyle ceza ve usulsüzlük cezası uygulanmaması olması
  • Yeminli mali müşavir tarafından belirtilen koşulların incelenerek, olumlu görüşle rapora bağlanmış olması
  • Başvuru yılından önceki son üç takvim yılı veya başvurunun kayda alındığı ayın ilk gününden geriye dönük üç yıl içerisinde, yılda asgari beş milyon FOB/ABD doları tutarında fiili ihracat gerçekleştirmiş olması
  • 6948 sayılı Sanayi Sicil Kanunu hükümleri kapsamında sanayi sicil belgesini haiz olması ve/veya 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu’na göre sanayici sayılması
  • İzin kapsamında ithal edilen eşyanın üretim ve/veya imalatta kullanılacağına dair firma tarafından taahhüt verilmesi

Ayrıca, resmî daireler, sermayesinin tamamı devlete ait olan iktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları ile sermayesinin tamamı bir iktisadi devlet teşekkülüne veya kamu iktisadi kuruluşuna ait bağlı müesseselerin yapacakları izin başvurularında yukarıda sayılan koşulların aranmayacağı hüküm altına alınmıştır.

3.2. Başvuru, İzin Süreci ve İptali

Tebliğ kapsamında getirilen kolaylıklardan yararlanmak isteyen ve yukarıda sayılan nitelikleri haiz firmalar gerekli bilgi ve belgelerle birlikte ticaret sicili kaydı uyarınca şirket merkezinin bulunduğu ilin bağlı olduğu Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğüne başvuracaklardır.

Başvuru formu ile başvuruda yer alması gereken bilgi ve belgelerin Ticaret Bakanlığı internet sitesinde duyurulacağı belirtilmiş olup, “Varış Öncesi Gümrük İşlemleri Genelgesi” konulu Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2019/12 sayılı genelgenin ekinde başvuru formu ve ekleri konu edilmiştir.

Yapılan başvurular Genel Müdürlükçe veya Genel Müdürlükçe yetki verilmesi halinde ilgili bölge müdürlüğünce değerlendirilir. Başvuru üzerine başvuruları uygun görülen firmalara ait bilgiler Gümrükler Genel Müdürlüğü’ne iletilecek ve anılan Genel Müdürlükçe yetkilendirme yapılacaktır[4].

Varış Öncesi Gümrük İşlemleri kapsamında kolaylıklardan yararlanılacak olan süre 3 yıl olarak belirlenmiş olup, süre sonu iznin verildiği yılı izleyen takvim yılını takip eden üçüncü yılın son günüdür. İzin sahibi tarafından izin süresinin uzatılmasının talep edilmesi halinde iznin sona erdiği yılın Kasım ayı içerisinde gerekli belge ve bilgilerle birlikte başvuruda bulunulur ve uygun bulunması halinde izin süresi izleyen takvim yılını takip eden üçüncü yılın son gününe kadar uzatılır. Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahipleri, sertifika geçerlilik süresince bu Varış Öncesi Gümrük İşlemleri kapsamında işlemlerini yerine getirebilirler. Ayrıca, Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikasının askıya alınması, geri alınması ve iptal edilmesi hallerinde, belgenin askıya alındığı, geri alındığı veya iptal edildiği tarih itibarıyla Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahipleri de anılan Tebliğ hükümlerinden faydalanamayacaklardır.

Gümrük Genel Tebliği (Varış Öncesi Gümrük İşlemleri)’nde değişiklik yapılmasına dair Tebliğ ile birlikte verilen iznin iptaline ilişkin esaslar da hüküm altına alınmıştır[5].

4. Varış Öncesi Gümrük İşlemlerinin Avantajları

  • Eşyanın ilgili rejime giriş işlemlerinin Türkiye Gümrük Bölgesine gelişinden önce başlanabilmesi ile birlikte zaman tasarrufu elde edilecektir.
  • Özellikle ihracatçı firmaların hammadde ve ara malı ithalatındaki dış ticaret süreçlerinden doğan zaman kayıplarının telafi edilmesi ile rekabet gücü artırılmış olacaktır.
  • Sarı ve yeşil hatta işlem gören gümrük beyannamesi kapsamı eşyanın geçici depolama/ambar giriş-çıkış kaydı yapılmayacaktır (Havayolu taşımacılığında istisnası mümkündür).
  • Gümrükleme ile boşaltma, tahmil, tahliye, ardiye, depolama, demoraj, tahlil vb. giderleri azaltılmış olacaktır.
  • Bu kapsamda yurtiçi giderlerin azalması ile birlikte ödenecek vergiler de azalmış olacaktır.

5. Varış Öncesi Gümrük İşlemlerinde Beyan ve Kontrol İle İşlem Akışı

İthalatı yapılacak eşyaya ilişkin olarak özet beyanın verilmesi üzerine gümrük beyannamesinin tescil işlemi yapılır. Varış Öncesi Gümrük İşlemlerine İlişkin Tebliğ uyarınca verilecek izin kapsamında tescil edilen gümrük beyannamesinin, özet beyanın ilgili satırında yer alan eşyanın tamamını kapsaması gerekir. Ayrıca, ilgili gümrük beyannamesine konu eşyanın bulunduğu konteyner içerisinde sadece aynı alıcıya ait Tebliğ kapsamındaki eşyanın olması gerektiği ve başka alıcılara ait eşyanın olmayacağı belirtilmiştir[6].

İşlem gören gümrük beyannamelerinin beyanın kontrol türü olan hat bildiriminin varış bildirimine kadar yükümlülere bildirilmeyecek ve beyanın kontrolü, eşyaya ait beyanname ve eklerinin doğruluğu ve birbiriyle uygunluğu itibarıyla veya belge kontrolüne tabi tutulmaksızın gerçekleştirilecektir. Buna ek olarak, eşyaya ait beyanname ve eklerinin doğruluğu ve birbiriyle uygunluğu kontrol edilen veya belge kontrolüne tabi tutulmayan gümrük beyannamelerinin, herhangi bir nedenle varış bildirimi onayına kadar fiziki muayeneye yönlendirilmesi de mümkündür[7]. Bu kapsamda kırmızı hatta sevki yapılan veya varış bildirimi onayı ile birlikte yükümlülerce beyanın kontrol türünün kırmızı hat olduğunun öğrenildiği gümrük beyannamesi kapsamı eşya izin kapsamında değerlendirilmeyecek, gümrük beyannamesinde düzeltme yapılarak basitleştirilmiş usul kodu iptal edilecek ve ayrıca, izin kapsamında değerlendirilmeyen söz konusu eşyanın geçici depolama giriş kaydı yapılacaktır. Görüleceği üzere, gümrük idaresi süreci her aşamada kontrol edebilir ve getirilen kolaylıkların yerinde kullanılıp kullanılmadığını denetleyebilir konumdadır.

Varış Öncesi Gümrük İşlemlerinden yararlanacak ve Gümrük Yönetmeliği’nin 180’inci maddesi kapsamında diğer kurumlarca yapılacak kontrollere tabi eşyanın söz konusu gümrük işlemlerine tabi tutulmak istenmesi ve kontrole ilişkin izin/uygunluk yazısının beyannameye kaydedilmesi halinde eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine varışından önce beyannamenin tescil edilmesine izin verilecektir.

Beyannamesi tescil edilen ve Türkiye Gümrük Bölgesi’ne getirilen eşya gümrük gözetimi altında taşıttan boşaltılır ve ilgililerce boşaltma listesi düzenlenir. Özet beyan ile boşaltma listeleri karşılaştırılır ve karşılaştırma sonucunda farklılık görülmesi halinde özet beyan eksiklik/fazlalık takibatına geçilir[8].

İşlem gören gümrük beyannamesine konu eşya veya konteynerin boşaltma listesinde bulunmaması halinde söz konusu beyanname yükümlü talebine istinaden ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde iptal edilir ve ödenmiş olan vergiler hususunda geri verme[9] hükümlerine göre işlem yapılır.

Varış Öncesi Gümrük İşlemlerine İlişkin Tebliğ kapsamında tüm işlemleri sürece uygun olarak yapılan beyanname kapsamı eşyanın bulunduğu konteynerin saha ve geçici depolama yeri çıkışına izin verilir ve gümrük işlemleri tamamlanır.

Böylece, eşya için varış bildiriminde bulunulmadan önce eşyanın gümrüklemesine ilişkin olarak tüm işlemler yerine getirilerek ödenmesi gereken vergiler ve diğer mali yükler de ödendikten sonra bu boyutuyla işlemler tamamlanmış, bu sayede, dış ticaret süreçlerinden doğan zaman kayıplarının önüne geçilmiş ve doğabilecek ilave maliyetlerin (tahmil, ardiye, terminal, demuraj giderleri vb.) minimum seviyede tutulması için yükümlülere kolaylık sağlanmış olur.

6. Tebliğ Kapsamında İşlem Gören Eşyanın Sonradan Kontrolü

Yukarıda da bahsedildiği üzere, Tebliğ kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesi’ne getirilen ve sarı ile yeşil hatta işlem görerek ithalatı yapılacak olan eşyanın doğru bir şekilde beyan edilmesi ve sağlanan kolaylıklara ilişkin şartlardan olan izin kapsamında ithal edilen eşyanın üretim ve/veya imalatta kullanılması gibi hususların sonradan kontrolü önem arz etmektedir.

Bu kapsamda, sağlanan kolaylıkların suistimal edilmesinin önüne geçilmesi amacıyla Tebliğ kapsamında işlem gören eşyanın gümrük işlemlerine ve/veya sonraki ticari işlemlere ilişkin ticari belge ve veriler, 27/10/2008 tarihli ve 27037 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği uyarınca sonradan kontrol kapsamında denetlenecektir. Ayrıca beyannamenin tescil edildiği gümrük idaresinin bağlı bulunduğu Gümrük ve Dış Ticaret Müdürlüğü’nde yer alan Kontrol Şubesince de gerekli incelemeler yapılabilecektir[10].

Bir diğer önem arz eden husus ise, izin verilen firmaların izin için gerekli şartları ilerleyen süreç içerisinde yitirmiş olup olmadıklarıdır. Yine yukarıda belirtilen sonradan kontrol işlemleri esnasında, firmaların izin için gerekli şartları taşıyıp taşımadıkları Ticaret Müfettişleri ya da Kontrol Şubeleri tarafından denetlenecektir.

SONUÇ

Varış Öncesi Gümrük İşlemleri Tebliği ile serbest dolaşıma giriş ve dâhilde işleme rejimi kapsamında denizyolu konteyner ve havayolu taşımacılığı ile Türkiye Gümrük Bölgesi’ne gelen ve yerli üretimde girdi olarak kullanılabilecek Bakanlıkça belirlenen hammadde/ara malı türü eşyaların serbest dolaşıma giriş ve dâhilde işleme rejimine giriş işlemlerinin söz konusu eşyaların Türkiye Gümrük Bölgesi’ne gelmesinden önce başlanabilmesi mümkün hale gelmiştir. Gümrük işlemlerinde oluşabilecek zaman kayıplarının önüne geçilebilmesi ve maliyetlerin azaltılabilmesi açısından getirilen yenilik ve kolaylıklardan sonuncusu olan uygulamanın taşıdığı önem ve amaçladığı katma değer açısından söz konusu Tebliğ kapsamında getirilen yeniliklerin faydalı olacağı aşikâr olmakla birlikte, benzer düzenlemeler ihracat hedeflerine ulaşma yolunda gerekli ve yerinde olup, sağlıklı bir şekilde hayat bulmaları ve suistimal edilmemeleri amacıyla yapılacak denetimler bu kapsamda önem arz etmektedir.

 

Not: Havayolu taşımacılığına ilişkin hususlar 15.05.2021 tarihinde yürürlüğe girecektir.

 

KAYNAKÇA

*Genelge (2019/12 ), Gümrükler Genel Müdürlüğü, www.ticaret.gov.tr

*Varış Öncesi Gümrük İşlemlerine İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No 1)

*Gümrük Genel Tebliği (Varış Öncesi Gümrük İşlemleri) (Seri No: 1)’Nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Varış Öncesi Gümrük İşlemleri) (Seri No: 2)

*Gümrük Yönetmeliği, www.tbmm.gov.tr

*Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği, www.tbmm.gov.tr

*Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği, www.tbmm.gov.tr

*DTÖ Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşması, www.ticaret.gov.tr

*4458 Sayılı Gümrük Kanunu, www.tbmm.gov.tr

*www.ticaret.gov.tr 
                                                                                                 

Dipnotlar.

[1] Dünya Ticaret Örgütü Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşması

[2]Varış Öncesi Gümrük İşlemlerine İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No 1) Ek-2

[3]https://ticaret.gov.tr/duyurular/varis-oncesi-gumruk-islemleri-kilavuzu-ve-esya-listesi

[4] Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2019/12 Sayılı Genelgesi

[5] Varış Öncesi Gümrük İşlemlerine İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No 1) Md. 8/3

[6] Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2019/12 Sayılı Genelgesi

[7] Varış Öncesi Gümrük İşlemlerine İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No 1)

[8] Gümrük Yönetmeliği 75’inci Maddesi (Özet Beyan Takibatı)

[9] 4458 Sayılı Gümrük Kanunu 210 ila 217’nci maddeleri

[10] Varış Öncesi Gümrük İşlemlerine İlişkin Gümrük Genel Tebliği (Seri No 1) / Sonradan Kontrol İşlemleri (Md. 16)