Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi
07.11.2019

Bugünkü resmi gazetede yayımlanan kanun ile 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nda bazı değişiklikler oldu. Söz konusu değişiklikler gümrük mevzuatında anlayış değişikliği olduğunu işaret etmese de dış ticaret erbabının serzenişlerine yolan açan bazı konularda yumuşamaların olduğunu göstermektedir.

Doğrudan dış ticaret erbabını ilgilendirdiğini düşündüğümüz önemli bazı değişiklikler aşağıdaki şekildedir.

Tasfiyelik Hale Gelen Eşyayı Geri Alabilmek İçin İlave İmkanlar Getirildi

İhale ilanının yayımlandığı veya perakende satış kararının alındığı tarihe kadar CIF bedelin %1’i ödenince tasfiyelik hale gelen eşya hak sahibince bir gümrük rejimine tabi tutulabiliyordu. Değişiklikle beraber, bu uygulamadan ikinci kez yararlanılması CIF bedelin %3’ü oranında bir tutarın ödenmesine bağlı hale getirildi.  

İhale ilanı yayımlandıktan veya perakende satış kararı alındıktan sonra ve satışının gerçekleşmesinden önce bu haktan yararlanılmak istenilmesi halinde CIF bedelin %10’unun ödenmesi gerekecektir.

Teminat Miktarında İndirim

Değişiklikten önce, teminat verilmesi gereken hallerde, vergiler tutarının %20 fazlasıyla teminat alınmaktaydı. Bugünden itibaren vergiler kadar teminat alınacaktır.

Bu değişiklikten sonra ÖTV I sayılı listede yer alan mallar için %20 fazlasıyla mı teminat alınacak tartışması son buldu. Gümrükler Genel Müdürlüğü'nün 28.01.2014 tarihli 01855 sayılı yazısına rağmen ÖTV I sayılı listede yer alan mallar için alınan teminatın %20 fazlasıyla istendiği oluyordu.

İdarenin Hatalı Bilgi Vermesi Sonucunda Yapılan İşlemlere Ceza ve Faiz Olmayacak

Değişiklikle beraber, gümrük idaresi tarafından yükümlüye yazı ile yanlış izahat verilmiş olması hâlinde idari para cezası ve faiz uygulanamayacak.

Bu hükmün aşağıdaki şekilde yorumlanması gerektiği düşüncesindeyiz.

– CİMER üzerinden veya doğrudan Bakanlığa sorulan sorulara verilen yanıtlara binaen yapılan işlemlere ceza ve faiz uygulanmamalı.

– Eşya aynı olması kaydıyla bağlayıcı tarife bilgilerine göre verilen GTİP’lerde ceza ve faiz uygulanmamalı.

– Eşya aynı olması kaydıyla kimyahane raporlarına dayanılarak verilen GTİP’lerde ceza ve faiz uygulanmamalı.

– İdarenin yanlış süre verdiği, yanlış rejime yönlendirdiği, muayene memurunun redresede eksik hesaplama yaptığı durumlara ceza ve faiz uygulanmamalı.

Örnekler çoğaltılabilecek olmakla beraber yukarıda yer alan açıklamalar kişisel yorumlarımız olup idarenin bu hükme ikincil düzenlemelerle açıklık getirmesi gerektiği düşüncesindeyiz.

Kendini İhbar (Pişmanlık Beyanı) Cezasına İndirim

Tarife, kıymet, menşe, miktar gibi vergilendirmeyi etkileyen unsurlarda yapılan hatalı beyan sonucunda gelir eksikliği olduğu durumların idare tespit etmeden önce bildirilmesi halinde vergiler tahsil edilmekte ve verginin %45’i oranında ceza uygulanmaktaydı. Bu ceza, verginin %30’u seviyesine indirilmiştir.

213 sayılı Vergi Usül Kanunu’nda pişmanlık beyanına ceza uygulanmadığı, sadece vergi ve faiz alındığı dikkate alındığında 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nda yer alan bu cezanın hala yüksek olduğu ifade edilebilir.

Dahilde İşleme ve Geçici İthalatta Teminatın Eksik Verilmesi

Tarife, kıymet, menşe, miktar gibi vergilendirmeyi etkileyen unsurlarda yapılan hatalı beyan sonucu dahilde işleme rejimi ve geçici ithalat rejimlerinde teminatın eksik verildiği durumlarda, eksikliğe ilişkin vergilerin 1,5 katı oranında ceza uygulanmaktaydı. Değişiklikle beraber bu ceza vergilerin yarısı oranında uygulanacaktır.

Ön İzin Alınmadan İthalat Yapılması

Belli kurumlardan alınması gereken ön izin, belge, numara, bilgiler alınmadan eşya ithal edildiği durumlarda vergiler tahsil edilmekte ve gümrüklenmiş değerin 2 katı oranında ceza uygulanmaktaydı. Bu noktada, vergilerin tamamının tahsilinden vazgeçildiği fark vergilerin tahsili ifadesinin eklendiği görülmektedir.

Ayrıca, değişiklikle beraber, alınması gereken ön izin, belge, numara, bilgiler alınmadan eşya ithal edildiğinin anlaşıldığı durumlarda gümrük idaresince bir süre verilecek ve bu süre içerisinde gerekli izin, bilgi veya numaranın alınması talep edilecek. Söz konusu izin, bilgi veya numara ilgili kurumdan alındığı takdirde sadece usulsüzlük cezası (2019 yılı için 130 TL) uygulanacaktır.

Hemen bu noktada, bahse konu değişiklikle getirilen hükmün bir yenilik olmadığı, 2016/9 sayılı Genelge ve Gümrük Yönetmeliğinin 181. maddesinin bu hükümleri zaten içerdiği, gümrük sahasında bulunmayan eşyalara ilgili kurumların izin, bilgi veya numarayı sonradan vermeye yanaşmadığı, dolayısıyla yeni getirilen hükmün uygulamada karşılık bulmayacağı düşüncesinde olduğumuzu belirtmek yerinde olacaktır.

Bu konuda, bir diğer değişiklik belli kurumlardan alınması gereken ön izin, belge, numara, bilgiler alınmadan ithal edilen eşyanın mülkiyetinin kamuya geçirilmesine son verilmesi ve bu eşyaların mahrecine iadesi, üçüncü ülkeye transit veya ihraç kaydıyla satış ya da imha suretiyle tasfiye edilmek üzere bulunduğu gümrük idaresine terk imkanının getirilmesi olarak görülmektedir.

Ancak Kanun’un 177/1-l maddesinde hala bu eşyanın tasfiye edileceği hükmü bulunmaktadır. Bu durumda yeni getirilen olanaklardan yararlandırılan eşyanın tasfiye edilmemesi gerektiği sonucuna ulaşılmakla beraber ikincil düzenlemelerle konunun açıklığa kavuşturulması gerektiği değerlendirilmektedir.

Ön İzin Alınmadan İthalat Yapılmasında Kendini İhbar

Belli kurumlardan alınması gereken ön izin, belge, numara, bilgiler alınmadan eşya ithal edildiği durumlarda vergiler tahsil edilmekte ve gümrüklenmiş değerin 2 katı oranında ceza uygulanmaktadır.

Belki de değişikliklerden en önemlisi olarak görülebilecek hükümle beraber, gümrük idaresi tarafından herhangi bir tespit yapılmadan önce beyan sahibi tarafından bildirim yapılması halinde hesaplanan cezalar yüzde on oranında uygulanacaktır. Bu durumda gümrüklenmiş değerin 2 katının %10’u oranında ceza ile karşılaşılması söz konusu olacaktır.

Örneğin, GTİP hatası yapılması sonucunda Tareks numarası alınmadan ithal edilen eşyanın 100 USD ve bu eşyanın sadece %18 oranında KDV’ye tabi olduğunu varsayalım. İthalatçı tarafından kendiliğinden yapılan bildirim sonucunda 118 x 2 x 0,1 = 23,6 USD ceza uygulanacaktır.

Dahilde İşleme Cezasında İndirim

Yapılan önemli değişikliklerden birisi de dahilde işleme rejimine uygulanan müeyyidede yapılan indirimdir. Değişiklikle beraber, rejim ihlal edilse dahi, eşyanın işlenmemiş ya da işlenmiş halde rejimin öngördüğü yerde (örneğin şirket deposunda) bulunması halinde gümrük vergileri ile faiz kadar ceza alınacaktır. Bu ceza daha önce vergilerin 2 katı şeklinde uygulanmaktaydı.

Bununla beraber, getirilen yeni hükme göre, işlenmemiş ya da işlenmiş halde rejimin öngördüğü yerde bulunan eşyanın 60 gün içinde gümrükçe onaylanmış başka bir işlem veya kullanıma tabi tutulması gerekmektedir. Aksi halde gümrük vergileri tutarında idari para cezası verilecektir.

Rejim kapsamındaki eşya rejimin öngördüğü yerde değilse (örneğin satılmışsa) gümrüklenmiş değerin 2 katı şeklinde uygulanan cezada bir değişiklik söz konusu olmamıştır.

Geçici İthalat Rejiminde Cezalar

Rejimin ihlali halinde (örneğin eşya satılmışsa, amacı dışında kullanılmışsa) gümrüklenmiş değerin 2 katı şeklinde uygulanan cezada bir değişiklik söz konusu olmamıştır.

Değişiklikle beraber, geçici ithalat rejimi kapsamında ithal edilen eşyanın süresi içerisinde gümrükçe onaylanmış başka bir işlem veya kullanıma tabi tutulmaması durumunda gümrük vergileri ile faiz kadar ceza alınacaktır. Ayrıca, getirilen yeni hükme göre, geçici ithal edilen eşyanın 60 gün içinde gümrükçe onaylanmış başka bir işlem veya kullanıma tabi tutulması gerekmektedir. Aksi halde gümrük vergileri tutarında idari para cezası verilecektir.

Yeni getirilen hükümlerle beraber geçici ithalata uygulanacak cezalarda karmaşa söz konusudur. Değişiklikle beraber, rejimin ihlal edildiği durumlarda geçici ithal edilen eşyaya hem gümrüklenmiş değerin 2 katı ceza uygulanacağı, hem gümrük vergileri ile faiz kadar ceza alınacağı, hem de 60 gün içinde gümrükçe onaylanmış başka bir işlem veya kullanıma tabi tutulmaması durumunda bir kez daha gümrük vergileri kadar ceza alınacağı sonucu çıkmaktadır. Bu durumda 3 kere ceza mı alınacak sorusu ile karşı karşıya kalınmaktadır.    

İtiraz ve Uzlaşma Konusu

Değişiklikten önce, gümrük vergi ve cezalarına itiraz edildiği takdirde uzlaşma hakkı kaybedilmekteydi. Değişiklikle beraber itiraz aşamasında bulunan ama henüz itiraz süreci sonuçlanmamış gümrük vergileri ve cezalarına karşı uzlaşma başvurusunda bulunulabilecektir.  

Bir diğer değişiklik ise uzlaşmanın gerçekleşmemesi halinde itiraz etmek için kalan süreye ilişkindir. Uzlaşmanın gerçekleşmemesi halinde itiraz için kalan sürenin 3 günden az olması halinde 3 gün daha süre veriliyordu. Yeni hükme göre, süre 5 günden az kalmış olması hâlinde süre 5 güne tamamlanacaktır.

Örneğin, tebligatın tebellüğ edildiği tarihten (elektronik tebligatın, muhatabın elektronik adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonu) itibaren 13. gün uzlaşma başvurusu yapıldığını kabul edelim. Tebellüğ tarihinden itibaren 15 günde itiraz veya uzlaşma başvurusu yapılması gerektiği dikkate alındığında, kalan süre 2 gün olduğundan uzlaşma gerçekleşmediği takdirde itiraz etmek için süre 5 güne uzayacaktır.