Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi
11.07.2022

Mahreç kelimesi Arapça kökenli bir kelime olup “çıkış yeri” , “çıkak” anlamına gelmektedir. (Türk Dil Kurumu Sözlükleri)

Dolayısıyla mahrece iade ifadesi de çıkış yerine iade anlamını taşımaktadır. Yazımızın konusunu da ithalata konu malların mahrece iade işlemleri oluşturmaktadır. Konular eşyanın bulunduğu statüye göre aşağıdaki şekilde ele alınacaktır. 

Gümrüğe Sunulmuş ve Henüz Rejim Beyanında Bulunulmamış Eşyanın Geri Gönderilmesi

2 seri No.lu Gümrük Genel Tebliğine (Mahrece İade) göre, gümrüğe sunulmuş ve henüz bir rejim beyanında bulunulmamış eşyanın, ithalatçı firma veya eşyayı Türkiye Gümrük Bölgesine getiren kişi veya yerine göre eşyanın gelişinden sonra taşımasını üstlenen kişi tarafından geri gönderilmek istenilmesi halinde transit beyannamesi veya TIR karnesi kapsamında gerekli işlemler tamamlanmak sureti ile bahse konu eşya geri gönderilir.

Bunun için söz konusu talebin 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 46. maddesinde belirtilen süreler (20 ve 45 gün) içinde yapılması gerekir.

Bu talebin olumlu karşılanması için eşyaların özet beyana uygun olduğunun anlaşılması ve ithalatçı, ihracatçı ya da taşıyıcı tarafından eşyanın mülkiyetinin devrini kanıtlayan belge ibraz edilmesi gerekir.

Antrepo Beyannamesi Tescil Edilmiş Eşyanın Geri Gönderilmesi

2 seri No.lu Gümrük Genel Tebliğine (Mahrece İade) göre, antrepo rejimi hükümlerine göre beyannamesi tescil edilmiş ve antrepoya alınmış eşyanın herhangi bir nedenle, beyan sahibi tarafından geri gönderilmek istenilmesi halinde, eşyanın muayenesi yapılarak beyana uygun olduğunun anlaşılması koşuluyla Transit Beyannamesi veya TIR Karnesi kapsamında 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 70/2. maddesi uyarınca 30 günlük süre içerisinde eşya geri gönderilir.

Antrepo rejimi hükümlerine göre beyannamesi tescil edilmiş ancak taşıttan tahliyesine henüz başlanmamış veya tahliyesine başlanmış olmakla birlikte antrepoya alınması tamamlanmamış eşyanın herhangi bir nedenle geri gönderilmek istenilmesi durumunda da yukarıdaki işlemler yerine getirilmek zorundadır.

Bu durumdaki eşyanın taşıt üstünde muayenesinin yapılamadığı hallerde, eşyanın tahliye edilmeyen kısmı için ibraz edilen taşıma belgeleri üzerinden beyana uygun olduğu tespit edildikten sonra yukarıdaki işlemler yerine getirilir.

Gümrük Beyannamesi Tescil Edilmiş, Ancak Serbest Dolaşıma Girmemiş Eşyanın Geri Gönderilmesi

2 seri No.lu Gümrük Genel Tebliğine (Mahrece İade) göre, giriş beyannamesi tescil edilmiş eşyanın beyan sahibinin talebi üzerine, eşyanın yanlışlıkla beyanname konusu gümrük rejimine tabi tutulduğuna veya beyan edildiği rejime tabi tutulmasının özel nedenlerle artık mümkün olmadığına ilişkin kanıtlayıcı belgelerin ibraz edilmesi halinde, giriş beyannamesi iptal edilerek transit beyannamesi düzenlenir.

Bunun için söz konusu talebin 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 46. maddesinde belirtilen süreler (20 ve 45 gün) içinde yapılması gerekir.

Keza, eşyanın beyana uygun olduğunun anlaşılması koşuluyla, beyannamenin tescil edildiği gümrükten geri gönderilme işleminin yapılması gerekmektedir.

Serbest Dolaşıma Girmiş Eşyanın Geri Gönderilmesi

2 seri No.lu Gümrük Genel Tebliğine (Mahrece İade) göre, serbest dolaşıma girmiş eşyanın kusurlu veya sözleşme hükümlerine aykırı çıkması nedeniyle, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 213. maddesindeki hükümler dikkate alınarak, vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması ile eşyanın geri gönderilmesinin talep edilmiş olması halinde, söz konusu eşya mahrecine iade edilmek üzere gümrük idaresinin gözetimine alınır.

Gümrük gözetimine alınan ve kullanılmamış olduğu (bir defa kullanılması ile tüketilen eşya hariç olmak üzere) gümrük idaresince tespit edilebilen eşyanın, ibraz edilen diğer bilgi ve belgelerle birlikte, idarece oluşturulacak heyet marifetiyle tam tespiti yapılır. Kullanılmamış olduğu (bir defa kullanılması ile tüketilen eşya hariç olmak üzere) idarece tespit edilemeyen eşya, Ticaret ve Sanayi Odası veya Sanayi Odasının ekspertiz incelemesine tabi tutulur ve düzenlenecek ekspertiz raporu ile mahrece iadeye konu eşyanın kullanılmamış olduğu tevsik edilir.

Kullanılmamış olduğu idarece oluşturulan heyet veya ekspertiz raporu ile anlaşılan eşya serbest dolaşıma girişine ilişkin gümrük beyannamesi ile çıkışına ilişkin gümrük beyannamesi ilişkilendirilerek çıkış beyannamesinin 44 numaralı sütununa “………… gün ve ….. sayılı serbest dolaşıma giriş beyannamesi ile ithali gerçekleştirilen eşyanın geri gönderilmesi” şerhi verilerek mahrecine iade edilir.

Bununla beraber, vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması talebinde bulunulmaksızın geri gönderilmek istenilmesi halinde, söz konusu rapor aranılmaksızın ve giriş gümrük müdürlüğünden teyit nüshası istenilmeksizin eşyanın geri gönderilmesi sağlanarak, giriş gümrük müdürlüğüne bilgi verilmektedir.

GÜMRÜK VERGİLERİNİN GERİ VERİLMESİ – KALDIRILMASI.

Vergilerin Geri Talep Edilmesi Halinde Oluşacak Maliyetler

Mahrece iade edilen malların vergileri geri talep edildiğinde 2 tane maliyet karşımıza çıkmaktadır.

  • Eşyanın gümrük gözetimine alınması ve mahrece iade işlemleri esnasında oluşacak bekleme maliyetleri
  • Ekspertiz raporu

Öncelikle belirtmek gerekir ki, vergilerin geri verilmesi talep edilmediği durumda eşyanın gümrük gözetimine alınması ve ekspertiz raporu istenmesi söz konusu olmayacaktır. Eşya sadece muayene, mühürleme gibi işlemler için gümrüğün gözetimine sunulacak olup, yukarıdaki kadar bekleme maliyetleri oluşmayacaktır.

Öte yandan maliyetlerini minimize etmeye çalışan ticaret erbabının her durumda ekspertiz raporunu alması zorunlu mudur?

Bu sorunun cevabı da 2 seri No.lu Gümrük Genel Tebliğinde (Mahrece İade) yer almaktadır. Tebliğe göre gümrük gözetimine alınan ve kullanılmamış olduğu (bir defa kullanılması ile tüketilen eşya hariç olmak üzere) gümrük idaresince tespit edilebilen eşyalar için ekspertiz raporuna ihtiyaç duyulmamaktadır. Görüldüğü gibi eşyanın kullanılmamış olduğu gümrük idaresince tespit edilebiliyorsa ekspertiz raporuna ihtiyaç bulunmamaktadır.

Keza, vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması talebinde bulunulmaksızın geri gönderilmek istenilmesi halinde, söz konusu rapor aranılmaksızın mahrece iade işlemleri yapılabilmektedir.

Türkiye Gümrük Bölgesine İthali Uygun Bulunmayan Eşyanın Mahrece İadesi

Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 18.02.2015 tarihli 6019586 sayılı yazısına göre, Gümrük Yönetmeliğinin 181. maddesi çerçevesinde ithali her türlü izin veya uygunluk belgesine tabi eşyaya ilişkin yetkili kurumlarca, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine girişinde veya gümrük beyannamesinin tescil işlemi öncesinde ya da gümrük yükümlülüğünün sona ermesinden sonra yapılan kontroller sonucunda ithali uygun bulunmayan eşya mahrecine iade edilebileceği gibi üçüncü bir ülkeye gönderilebilir.

Kullanılmış veya Asli Nitelikleri Değişen Eşyada Durum

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 213. maddesine göre, beyannamenin tescili tarihi itibariyle, kusurlu veya ithallerine esas teşkil eden sözleşme hükümlerine aykırı olduklarından bahisle, ithalatçı tarafından kabul edilmeyen eşyaya ilişkin ithalat vergileri geri verilir veya kaldırılır. Kusurlu eşyaya, teslimden önce hasar gören eşya da dahildir.

Bu tür eşyaya ilişkin ithalat vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılması, kusurlu veya sözleşme hükümlerine aykırı olduklarının tespiti için gerekli olan ilk kullanım dışında eşyanın kullanılmamış olması ve eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihraç edilmesi koşullarına bağlıdır.

Görüldüğü gibi kusurlu eşyanın iade edilmesi dolayısıyla vergilerin geri verilmesinin talep edilmesi halinde eşyanın kullanılmamış olması veya kusurlu olduklarının tespiti için gerekli olan ilk kullanım dışında eşyanın kullanılmamış olması gerekmektedir. Eşyanın kullanılmamış olduğunun tespiti ya idarece oluşturulan heyet tarafından ya da Ticaret ve Sanayi Odası veya Sanayi Odası ekspertiz raporu ile tespit edilmektedir.

Öte yandan; Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 15.07.2003 tarihli 18157 sayılı yazısına göre ipliğin kazağa, kumaşın gömleğe pantolona dönüştürülmesi gibi işleme faaliyetine tabi tutulan eşyanın mahrece iade edilmesi mümkün bulunmamaktadır.

Haliyle kullanılmış veya asli nitelikleri değişen eşyaların vergilerinin geri alınması söz konusu olmayacaktır.

Dahilde İşleme İzin Belgesi Kapsamındaki Eşyanın Mahrecine İadesi

Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2010/55 sayılı Genelgesine göre dahilde işleme izin belgesi kapsamında geçici olarak ithal edilen ve mahrece iadesi gereken eşyaya ilişkin ihracat beyannamesi düzenlenirken “3151” ve “3141” rejim kodlarından uygun olan seçilerek, TCGB Kalem Ekranında “Mahrece İade” kutusu işaretlenerek ilgili satır kodunun girilmesi seklinde işlem tesis edilmektedir.

Mahrece İade Edilen Mallar Sadece İhracat Ülkesine Mi iade Edilmek Zorundadır?

Yukarıda mahrece iade ifadesinin çıkış yerine iade anlamını taşıdığı belirtilmiştir. Her ne kadar mahrece iade ifadesi çıkış yerine (ihracat ülkesine) iade anlamını taşısa da alınan malların illaki çıkış yerine iade edilmek zorunda olmadığı düşüncesindeyiz. Malı satan kişi malların başka bir ülkedeki müşterisine sevkini isteyebilir. Keza bozuk çıkan malların test edilmek üzere başka bir ülkede bulunan test merkezlerine gönderilmesi ihtiyacı doğabilir. Gümrük ve dış ticaret mevzuatı genel olarak ticaretin cereyan etme şekline müdahale etmediğinden, yukarıda incelenen mevzuatın herhangi bir yerinde mahrece iade edilecek olan malların sadece çıkış yerine iade edilmek zorunda olduğuna dair herhangi bir düzenleme bulunmadığını ifade edebiliriz.