Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi
09.08.2019

Bu çalışmamızda, bedelsiz ihracatın dış ticaret, gümrük ve vergi mevzuatı karşısındaki durumu 12.07.2008 tarihli ve 26934 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2008/12 Sayılı Bedelsiz İhracata İlişkin Tebliğ çerçevesinde irdelenerek muhasebeleştirme ve raporlama hususları ele alınacaktır

Tanım

İhracat Yönetmeliği’nin 4/c maddesinde bedelsiz ihracat, karşılığında yurt dışından bir ödeme yapılmaksızın yurt dışına mal çıkarılması olarak tanımlamıştır.

Bedelsiz Olarak İhraç Edilebilecek Mallar, İzin Mercii ve Usul

1) Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüllere uygun numuneler ile reklam ve tanıtım malları, yeniden kullanıma veya geri dönüşüme konu ithal edilmiş mal ve ambalaj malzemeleri.

250.000 (ikiyüzellibin) ABD Dolarına kadar olanlar için gümrük idaresine, 250.000 (ikiyüzellibin) ABD Doları ve üzeri olanlar için ise İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine başvurulması gerekmektedir.

2) Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçaları.

250.000 (ikiyüzellibin) ABD Dolarına kadar olanlar için gümrük idaresine, 250.000 (ikiyüzellibin) ABD Doları ve üzeri olanlar için ise İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerine başvurulması gerekmektedir

3) Yabancı misyon mensuplarının, Türkiye'de çalışan yabancıların, yurt dışına hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi şartıyla, beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar.

Başvurunun doğrudan gümrük idaresine yapılması gerekmektedir.

4) Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar.

Bu gibi malların da bedelsiz ihracında başvurunun doğrudan gümrük idaresine yapılması gerekmektedir.

Bu malların yolcu beraberinde götürülmeyip, önce veya sonra gönderilmesi halinde, Türkiye'de satın alındığının belgelenmesi, taşıt götürülmesi halinde ise taşıtın trafik tescil kuruluşlarınca ve vergi dairelerince kayıtlarının kapatıldığının belgelenmesi gerekir.

Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının, Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 11/1-b maddesinde düzenlenen istisnadan yararlanarak yurt dışına götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtların bedelsiz ihracına, satıcı tarafından verilen satış faturası nüshası veya satıcı onaylı örneklerine istinaden, ilgili gümrük idarelerince izin verilir.

5) Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ve üniversitelerin; görevleri veya anlaşmalar gereği gönderecekleri mal ve taşıtlar,

Değer ve miktarına bakılmaksızın bedelsiz ihracat izni başvuruları doğrudan ilgili gümrük idaresine yapılır.

6) Savaş, deprem, sel, salgın hastalık, kıtlık ve benzeri afet durumlarında; kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, üniversiteler, Kızılay ile kamu yararına çalışan dernek ve vakıfların gönderecekleri insani yardım malzemeleri.

Değer ve miktarına bakılmaksızın bedelsiz ihracat izni başvuruları doğrudan ilgili gümrük idaresine yapılır.

Not: Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü'nün 2016/39 sayılı Genelgesi çerçevesinde İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerinden alınan izinler tek pencere sistemi üzerinden yapılmaktadır.

Yasak ve Ön İzne Tabi Mallar

Kanun, kararname ve uluslararası anlaşmalarla ihracı yasaklanmış malların bedelsiz ihracatına izin verilmemektedir.

İhracı ön izne bağlı malların bedelsiz olarak ihraç edilmesi ilgili merciin ön iznine istinaden mümkündür.

DFİF ve İhracı Kayda Bağlı Mallar

İhracında Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu'na prim kesintisi yapılan malların bedelsiz olarak ihraç edilebilmesi için, söz konusu prim ödenmek zorundadır. Ancak FOB değeri l.000 (bin) ABD Dolarını geçmeyen malların bedelsiz ihracı Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu kesintisine tabi değildir.

06.06.2006 tarihli ve 26190 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2006/7 sayılı İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ eki listedeki mallardan, değeri FOB l.000 (bin) ABD Dolarını geçenlerin bedelsiz olarak ihracında kayıt şartı aranmaktadır.

İhracat Destekleri

Bedelsiz ihracata konu mal, ihracata uygulanan desteklerden yararlandırılmamaktadır. 2008/1 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Hakkındaki Genelgeye göre de bedelsiz ihracat beyannamelerinin DİİB ihracat taahhüdünün kapatılmasında kullanılması mümkün değildir.

Teknik Mevzuat

Bedelsiz ihracat, standartlar ve ürünlere ilişkin teknik mevzuat hükümlerine tabi değildir.

İhracatçı Birliği Üyeliği

Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçalarının bedelsiz olarak ihracı hariç bedelsiz olarak ihraç edilebilecek diğer malların bedelsiz ihracında İhracatçı Birliğine üye olma şartı aranmaz.

Damga Vergisi

Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 15.02.2011 tarihli 4011 sayılı yazısında döviz kazandırıcı işlem olmaması nedeniyle bedelsiz ihracat beyannamelerinin damga vergisine tabi olduğu ifade edilmektedir.Ancak Damga Vergisi Kanunu’nun eki II sayılı istisnalar tablosuna yazının tarihinden sonraki bir tarih olan 09.08.2016 tarihinde aşağıdaki hüküm eklenmiştir.

“48. Ürünlerin yurt dışında tanıtım ve pazarlamasını sağlamak amacıyla, miktarı ticari teamüllere uygun örnek ürünler, tanıtım malzemeleri veya promosyon amaçlı ürünlerin bedelsiz ihracatına ilişkin düzenlenen kâğıtlar ile yurt dışındaki fuarlara katılım amacıyla düzenlenen kâğıtlar.”

Buna göre her bedelsiz ihracat beyannamesinin damga vergisine tabi olmadığı sonucuna ulaşılmaktadır. Nitekim, Maliye Bakanlığı'nın 64597866-155.13-17312 sayılı 08.08.2018 tarihli özelgesinde, ürünlerin yurt dışında tanıtım ve pazarlamasını sağlamak amacıyla, miktarı ticari teamüllere uygun örnek ürünlerin, tanıtım malzemelerinin veya promosyon amaçlı ürünlerin bedelsiz ihracatına ilişkin olarak 09/08/2016 tarihinden sonra düzenlenen gümrük beyannamelerinin damga vergisinden istisna olduğu belirtilmektedir.   

Bedelsiz İhracatta Fatura

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 232. maddesine göre; birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler:

1. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara;

2. Serbest meslek erbabına;

3. Kazançları basit usulde tespit olunan tüccarlara;

4. Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere;

5. Vergiden muaf esnafa.

Sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek mecburiyetindedirler. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 67854564-1741-51 sayılı 30/01/2015 tarihli  özelgesine göre gerçekleştirilecek bedelsiz ihracat işlemlerinde mal bedelinin sıfır veya bedelsiz olduğunu gösterecek şekilde fatura düzenlenmesi gerekmektedir.

Bunun için e-fatura ile ilgili forumda Gelir İdaresi Başkanlığı bir soruya verdiği cevapta bedelsiz ihracat faturası düzenleyecek mükelleflerin e-Faturada “payableamount” (ödenecek tutar) alanına “sıfır” (0) yazması ve “Bilge Sistemi”nde beyanname açılırken bedelsiz alanını seçmesi gerektiği ifade edilmektedir.

BA-BS Formu

Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 67854564-1741-51 sayılı 30/01/2015 tarihli  özelgesine göre Türkiye sınırları dışındaki mal hareketlerinde katma değer vergisi hesaplanmamış olsa da 5.000 TL'yi aşan mal ve/veya hizmet alış/satışlarının Ba-Bs formlarında beyan edilmesi gerekmektedir. Belirlenen hadler çerçevesinde yapılan her türlü mal ve/veya hizmet alış ve satışları, bunlara ilişkin belgenin türüne bakılmaksızın Ba-Bs bildirim formlarına dahil edileceğinden, bir kişi veya kuruma bir ay içindeki mal ve/veya hizmet satışları toplamı KDV hariç 5000 TL ve üzeri olması durumunda aynı mükellefe düzenlenen bedelsiz faturaların da 396 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde Form Bs bildirimlerine dahil edilmesi gerekmektedir.

KDV İadesi ve Tecil-Terkin Uygulaması

KDV Uygulama Genel Tebliğine göre bedelsiz olarak yurtdışına gönderilen malların 3065 sayılı Kanunun (12/1) inci maddesindeki şartlar çerçevesinde gümrük beyannamesi ve ilgili makamlardan alınan izin yazısı ile tevsiki şartıyla ihracat istisnası kapsamında değerlendirilmesi mümkündür.

İhracı KDV istisnasından yararlanan bu malların imalatçıları tarafından ihracatçılara tesliminde 3065 sayılı Kanunun (11/1-c) maddesi kapsamında tecil-terkin uygulanabilir.

KDV Uygulama Genel Tebiliğinde yer alan yukarıdaki ifadeler Maliye Bakanlığı’nın 04/06/2004 tarihli KDVK-17 /2004-17 sayılı özelgesinde de yer almaktadır.

Buna göre, bedelsiz ihracat işlemleri dolayısıyla yüklenilen KDV, önce 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 32. maddesinde öngörülen indirime konu edilecek, indirime konu edilemeyen kısmın ise iadesi söz konusu olacaktır.

Muhasebeleştirme ve Raporlama

Bedelsiz ihraç konusu edilen mallar genel itibari ile pazarlama ve dağıtım giderleri mahiyetinde harcamalardır. İşlemin bu niteliğinden dolayı doğru bir muhasebeleştirme ve raporlama için stoklardan çıkış yapılan maliyet tutarlarının giderleştirilmesi yapılmalı, ayrıca hasılat olarak sıfır bedelin-temsili küsüratın- satış hesaplarına kaydı gerekmektedir.

Kambiyo Takibi

İhracat bedellerinin getirilmesine ilişkin 2018-32/48 sayılı Tebliğ ve bu tebliğe ilişkin olarak yayımlanan Merkez Bankası Genelgesinde bedelsiz ihracata ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Dolayısıyla, bedelsiz ihracatın tanımından da anlaşıldığı üzere herhangi bir bedel getirme zorunluluğunun olmadığı düşüncesindeyiz.