Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi
01.11.2018 

Ceza hukuku alanındaki düzenlemelerde ve doktrinde (öğretide) önemli bir ilke olarak kendisine yer bulmuş ancak zamanla diğer hukuk dallarına da yayılmış olan lehe olan hükmün uygulanması ilkesi; icra edildiği zamanın hukuk normları uyarınca suç veya kabahat olarak nitelendirilen bir fiilin sonradan yürürlüğe koyulan bir düzenleme ile suç/kabahat olmaktan çıkarılması veya suçlunun/kabahatlinin lehine sonuçlar ortaya çıkarması durumunda, failin lehine olan yeni kuralın uygulanmasını benimser.

İdare hukukunda, kural olarak idari işlemlerin hukuka uygunluk denetimi işlemin tesis edildiği tarihte yürürlükte olan düzenlemelere göre yapılmaktadır. Ancak Kabahatler Kanunu dolayısıyla gümrük mevzuatında durum ceza hukuku alanındaki gibi işlemektedir. Diğer bir deyişle gümrük cezalarının uygulanmasında lehe olan yeni kuralın uygulanması ilkesi benimsenmektedir. Şöyle ki;

5326 sayılı Kabahatler Kanununun 5 inci maddesi,

  • “(1) 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun zaman bakımından uygulamaya ilişkin hükümleri kabahatler bakımından da uygulanır…“,

5237 sayılı Türk Ceza Kanunun “Zaman bakımından uygulanma” başlıklı 7 inci maddesi de,

  •  “(1) İşlendiği zaman yürürlükte bulunan kanuna göre suç sayılmayan bir fiilden dolayı kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. İşlendikten sonra yürürlüğe giren kanuna göre suç sayılmayan bir fiilden dolayı da kimse cezalandırılamaz ve hakkında güvenlik tedbiri uygulanamaz. Böyle bir ceza veya güvenlik tedbiri hükmolunmuşsa infazı ve kanuni neticeleri kendiliğinden kalkar.
  • (2) Suçun işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanun ile sonradan yürürlüğe giren kanunların hükümleri farklı ise, failin lehine olan kanun uygulanır ve infaz olunur.”

Hükümlerini amirdir.

Bu durumda, yukarıdaki hükümler çerçevesinde değerlendirme yapılmalı ve gümrük cezalarının uygulanmasında lehe olan hükümler dikkate alınmalıdır.

Nitekim Gümrükler Genel Müdürlüğü'nün 2013/42 sayılı Genelgesinde de, kabahatlerde lehe kanun hükümlerinin uygulanabilmesi için, öncelikle kabahatin işlendiği tarihteki Kanun hükümlerinin dikkate alınarak cezanın belirlenmesi, akabinde sonradan yürürlüğe giren Kanun hükümlerinin dikkate alınarak cezanın belirlenmesi ve belirlenen cezaların karşılaştırılarak yükümlü lehine olan Kanun hükmüne göre ceza verilmesi gerektiği ifade edilmektedir.

Örneğin, 10895 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın 14/3. maddesinde A.TR Dolaşım Belgelerinin teknik nedenlerle reddedilmesi durumunda, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 234/1-a maddesinin uygulanmayacağı belirtilmektedir. Bu hüküm mezkur Karar'a 23.06.2018 tarihinde eklenmiştir.

Örnek çerçevesinde kalınırsa, 23.06.2018 tarihinden önce tescil edilmiş bir beyannamede sunulan A.TR Dolaşım Belgesinin teknik nedenlerle reddedilmesi durumunda da lehe hükmün uygulanması ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 234/1-a maddesinin uygulanmaması gerektiği değerlendirilmektedir