Abdullah ÖZGÜR

Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Başmüfettişi

1. GİRİŞ: GTİP SINIFLANDIRMASININ KRİTİK ÖNEMİ

Eşyanın Gümrük Beyannamesinde kullanılan GTİP (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu) kodu; TAREKS, TSE ve vergilendirme açısından son derece kritiktir.

GTİP belirlemede çoğu zaman malzeme veya eşyanın yerine getirdiği fonksiyon dikkate alınır. Ancak, görünüşte aynı işlevi gören eşyaların farklı GTİP’lerde sınıflandırılmasına yol açabilen bir değişken daha vardır:

“Kullanım Yeri”

Bu değişken çoğu zaman göz ardı edilir ve sınıflandırmanın yönünü tamamen değiştirebilir.

2. KAHVE MAKİNELERİ ÖRNEĞİ: AYNI ÜRÜN, ÜÇ FARKLI GTİP

Kahve makineleri, aynı ticari ad altında faturalansa da kullanım yerine bağlı olarak üç farklı GTİP’e ayrılabilir:

  • 8516 – Ev tipi elektrotermik cihazlar
  • 8419 – Endüstriyel/ticari sıcak içecek hazırlama makineleri
  • 8476 – Otomat makinelerine entegre içecek hazırlama sistemleri

Bu ayrım, Tarife Cetvelindeki tanımlamalar ve kısıtlayıcı ifadeler üzerinden yapılır.

3. TARİFE HUKUKU VE HUKUKİ DAYANAKLAR

Uluslararası ticaretin temelini Harmonize Sistem Nomenklatürü (HS) oluşturur. HS kodu yalnızca vergi oranları için değil, aynı zamanda istatistik, menşe, ticaret politikası uygulamaları için de zorunludur.

Türk Gümrük Tarife Cetveli yaklaşık 1200’den fazla tarife pozisyonu içerir. Pozisyon metinleri; teknik kavramlar, mühendislik tanımları ve benzer ürünleri kapsayıcı geniş içerikleri nedeniyle sınıflandırma sürecini zorlaştırır.

Bu nedenle, sınıflandırmanın ikinci önemli kaynağı olan Tarife Cetveli İzahnamesi, özellikle yüksek teknolojili makine ve cihazlarda belirleyici rol oynar.

Tarife metinleri ve İzahnamedeki ifadeler, eşyanın sadece teknik özelliklerini değil;
nerede, hangi amaçla ve kullanıcı türüne göre hangi fasıl kapsamında değerlendirileceğini belirler.

4. “KULLANIM YERİ” KRİTERİNİN BELİRLEYİCİ ROLÜ

Kahve makinelerinde sınıflandırmayı belirleyen temel kriterlerden biri:

– Ürünün nerede kullanılmak üzere tasarlandığıdır.

Özellikle 84. ve 85. Fasıllardaki tanımlamalar, ürünleri “evde kullanılan türden” veya “endüstriyel/ticari kullanım için” olarak ayırır. Bu ayrım, GTİP’in değişmesine yol açan temel mekanizmadır.

8516 – Evde Kullanılan Türden Kahve Makineleri

85. fasıl; küçük ve orta ölçekli elektrikli cihazları kapsar.

    8516 Tarife Pozisyonunun Kapsamı

    Tarife metni özetle elektrikli:

    • su ısıtıcıları
    • daldırma ısıtıcıları
    • ev işlerinde kullanılan elektrotermik cihazları

    kapsar.

    Buradaki kritik ifade:

    “Ev işlerinde kullanılan diğer elektrotermik cihazlar”

    Bu ifade 8516’nın kapsamını sınırlar.

    Ev Tipi Kahve Makinelerinin Özellikleri

    8516.71 altında yer alan ev tipi makineler genellikle:

    • basit damla demleme veya kapsüllü sistemler,
    • düşük demleme kapasitesi,
    • aralıklı kullanım için tasarım,
    • ev tipi pazara yönelik satış

    özelliklerine sahiptir.

    Sonuç:

    – Ev tipi kahve makineleri 8516’da kalır. Kullanım yeri “ev” dışına çıktığında bu pozisyondan çıkar.

    8419 – Ticari/Endüstriyel Kahve Makineleri

    Kafelerde, restoranlarda veya büyük ofislerde kullanılan makineler genellikle 8419.81 altında sınıflandırılır.

    8419 Tarife Pozisyonunun Kapsamı

    Bu pozisyon; ısı değişikliği yoluyla maddelerin işlenmesi için kullanılan makineleri kapsar (ısıtma, pişirme, damıtma, pastörizasyon vb.).

    Tarife metnindeki kritik ifade:

    “Ev işlerinde kullanılmaya mahsus olan makine ve cihazlar hariç”

    Bu cümle, ticari kullanım için tasarlanan kahve makinelerini açık şekilde 8516’dan ayırır.

    Ticari Kahve Makinelerinin Özellikleri

    • yüksek demleme kapasitesi
    • endüstriyel kullanım için dayanıklı yapı
    • profesyonel filtrasyon ve basınç sistemleri
    • sürekli kullanım için tasarım

    Bu özellikler ürünü 84. Fasıl kapsamına taşır.

    8476 – Otomatlara Entegre Kahve Makineleri

    Eğer kahve makinesi bir otomatın içine entegre edilmişse, artık bağımsız bir makine değildir.

    Kritik Ayrım:

    – Bu durumda kahve makinesi 8476.21 pozisyonunda, otomatik satış makinelerinin bir parçası olarak sınıflandırılır.

    Nedeni:

    • Asıl makine “otomatik satış makinesi”dir.
    • Kahve makinesi onun ayrılmaz bir bileşenidir.

    Tarife Hukuku’nda parçalar, bazen bağlı oldukları makinenin sınıfında değerlendirilir.

    5.GENEL DEĞERLENDİRME: NEDEN ÜÇ FARKLI GTİP?

    Kahve makineleri örneği, sınıflandırmada “kullanım yeri” kriterinin bir ürünün GTİP kodunu tamamen değiştirebileceğini açıkça gösterir.

    Aynı işlev → Üç farklı sınıflandırma:

    1) Ev mutfağında ➜ 8516

    2) Kafede/Restoranda ➜ 8419

    3) Otomat içinde ➜ 8476

      Bu üç farklı sınıflandırmanın temel belirleyicisi:

      –  Kullanım yeri

      –  Tasarım amacı

       – Ürünün bir bütünün parçası olup olmadığı

      6. SONUÇ

      Kahve makinelerinin sınıflandırılması, “kullanım yeri” faktörünün GTİP belirlemesinde ne kadar kritik olduğunu ortaya koyar. Ürün aynı olsa bile kullanıldığı yer; vergi, denetim, TAREKS, istatistik ve ticaret politikası uygulamalarını kökten değiştirir.

      Doğru sınıflandırma için:

      • ürünün teknik özelliklerinin eksiksiz bilinmesi,
      • Tarife Cetveli ve İzahname’nin bütüncül şekilde değerlendirilmesi

      zorunludur.