Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi
30.09.2020

Gümrük kıymetine girmesi gereken royalti ve lisans ödemelerinin serbest dolaşıma giriş beyannamesi başına düşen miktarını belirlemek gümrük idaresi çalışanlarının ve ödemeyi yapan ticaret erbabının zorlandığı konulardan birisidir.

Bu durum; royalti ve lisans ödemelerinin genellikle satış hâsılatı üzerinden yapılmasından ve hesaplama esnasında gümrüğe beyan boyutunun göz ardı edilerek satılan eşyanın hangi serbest dolaşıma giriş beyannamesi ile ithal edildiğinin bilinememesinden kaynaklanmaktadır. Özellikle de çok sayıda kalemden oluşan devreden stoklar ile satılmış olan malların hangi serbest dolaşıma giriş beyannamesi ile ithal edildiğinin belirlenmesi oldukça güç bir konudur.

Ne var ki; 4458 Sayılı Gümrük Kanunu'na göre gümrük yükümlülüğünün doğabilmesi ve idari işlem yapılabilmesi için satılan eşyaların ithal edildiği serbest dolaşıma giriş beyannamesinin bilinmesi zorunluluktur.

Bu durumda aşağıdaki örnek verilerden hareketle ele alınan adımlar izlenerek beyanname başına isabet eden royalti ve lisans ödemesi bulunabilecektir.

Örnek: Bir firmanın 12 adet serbest dolaşıma giriş beyannamesi ile 2018, 2019 ve 2020 yıllarında ithalat yaptığını ve satış hâsılatının üzerinden %12 oranında royalti ve lisans ödemesi yaptığını kabul edelim. Örneğimizde beyanname sayısı konunun anlaşılabilmesi için 12 ile sınırlanmıştır. Bu yöntem çok daha fazla beyanname için eşya veya GTİP bazında ayrım yapılarak da uygulanabilecektir. 

Firmanın ithalat yaptığı 12 adet serbest dolaşıma giriş beyannamesine ilişkin bilgiler aşağıdaki Tablo’nun A, B, C ve D sütunlarındaki gibidir.

Firmanın 2019 yılı royalti ve lisans ödemeleri dönemler itibariyle aşağıdaki tablodaki gibidir.

 

1. Adım: Stok devir hızı hesaplaması                                                                                 

Stok Devir Hızı = Satılan Mal Maliyeti (SMM)/ Ortalama Envanter

Ortalama Envanter : (Yılbaşı Envanter Değeri + Yıl Sonu Envanter Değeri)/2

365 gün stok devir hızına bölündüğünde ithal edilen malın satış süresi bulunacaktır. Örneğimizdeki firmanın stok devir hızı 5 olsun. Bu durumda 365/5 = 73 gün. Bu rakam firmanın ithal ettiği malları 73 gün içerisinde sattığı anlamını taşımaktadır.

2. Adım: Satış tarihlerini bulmak

Stok devir hızı hesaplaması yoluyla bulunan günü beyanname kapanış tarihleri[1] üzerine ekleyerek ithal edilen eşyaların her bir beyanname bazında satış tarihlerini bulmak.

Örneğimiz için hazırlanan Tablo-1’in en solundaki sütunda bu işlem yapılmıştır. Burada ithal edilen eşyaların beyanname bazında satış tarihleri ortaya çıkmaktadır.

3. Adım: 2019 yılında ödenen royalti ve lisans bedellerini %100’e tamamlamak.

5.872/0,12 = 48.933,33 USD

Bu rakam 2019 yılında üzerinden royalti ve lisans ödemesi yapılan eşyalardan elde edilen satış hâsılatıdır.

4. Adım: 2019 yılında satılan eşyaların ithal edildiği beyannamelerin fatura toplamlarını almak.

Örneğimizde bu rakam; 34.700,00 USD’dir.

Burada dikkat edilmesi gereken husus; ithal edilen eşyaların satışının sonraki yıllara sarkmasıdır. Tablo-1’de de görüleceği gibi, 2019 yılında satılan eşyaların bir kısmı 2018 yılında ithal edilmiştir. Bu durum 2. adımda gerçekleştirilen işlemin sonucudur.

5. Adım:  Satışların maliyete oranını bulmak

Örneğimizdeki verilere göre; 48.933,33/34.700,00 = 1,41

Görüldüğü gibi 34.700,00 USD ödenerek ithal edilen eşyalar 48.933,33 USD’ye satılmıştır. Bu iki rakam arasındaki orantı da 1,41’dir ve bu rakam satışların (hasılatın) malın maliyetine[2] oranıdır. Diğer bir ifadeyle % 41 oranında brüt kar elde edilmektedir.

6. Adım: İthalat faturalarının %12'sini almak ve çıkan sonucu satış (hasılat) maliyet oranı ile çarpmak suretiyle beyanname başına düşen royalti ve lisans ödemesini bulmak.

Bu işlem örneğimiz için hazırlanan Tablo-1’in en sağındaki sütunda gerçekleştirilmiştir. Görüldüğü gibi beyanname başına düşen royalti ve lisans ödemesi tespit edilmiştir. Dağıtım sütunun alt toplamı 2019 yılında gerçekleştirilen royalti ve lisans ödemesi toplamını vermektedir.

SONUÇ

Örnek yardımıyla anlatıldığı gibi; ilk önce ithal edilen eşyaların satış tarihleri stok devir hızı yardımıyla belirlenmiştir. Stok devir hızından yardım almakla, ilk giren eşyanın ilk çıktığı kabul edilmiş olmaktadır. Daha sonra satış (hasılat) maliyet oranını tespit etmek ve bulunan rakamı beyannamelere tatbik etmek suretiyle her bir serbest dolaşıma giriş beyannamesi ile ithal edilen eşya için gerçekleştirilen royalti ve lisans ödemesi ortaya çıkarılmıştır.

Netice olarak örneğimizde; “Satış hâsılatının %12'si, ithalat faturasının yüzde kaçına isabet etmektedir?” sorusunun cevabı bulunmuştur. Diğer bir ifadeyle satış hâsılatının %12’sinin ithalat fatura bedelinin %16,9’una (1,41*0,12 = 0,169) tekabül ettiği belirlenmiştir. 

Son olarak, bu yöntemin her bir eşya, gönderici ve GTİP bazında ayrıştırma yapılarak da kullanılabileceğini belirtmek yerinde olacaktır.  

Dipnotlar

[1] Beyanname kapanış tarihlerinin esas alınmasının nedeni; gümrükten eşyanın sahibine bu tarihte teslim ediliyor olmasıdır. Eşyanın gümrükten bu tarihte çekilebilmesi, satışa hazır hale geldiği anlamını taşımaktadır.
[2] İthal edilen malın maliyetine girmesi gereken diğer unsurlar göz ardı edilmiştir.