Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi

İhracata konu malların kaza, çalınma, yanma gibi zorlayıcı sebep veya beklenmeyen haller nedeniyle telef veya kaybı söz konusu olabilmektedir.

Bu gibi durumlarda gümrük ve vergi mevzuatının emredici hükümleri bu yazımızın konusunu oluşturmaktadır. Ancak ilgili düzenlemeler eşyanın Türkiye’den çıkış yapıp yapmadığına göre farklı hükümler içerdiğinden konu ikiye ayrılarak incelenecektir.

1- Türkiye’den Çıkış Yapmış Mallar

Maliye Bakanlığının B.07.1.GİB.0.01.55/5511-2510-1051 sayılı 08/01/2007 tarihli özelgesinde, yurt dışındaki müşteriye teslim edilmek üzere gönderilen ve gümrük çıkış belgesiyle Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesinden çıktığı tevsik olunan malların alıcıya tesliminden önce nakli sırasında zayi olmasının, söz konusu işlemin ihracat istisnası kapsamında değerlendirilmesine engel teşkil etmediği ifade edilmektedir.

Gümrük ve dış ticaret mevzuatı incelendiğinde, konuya ilişkin düzenlemenin İhracat Yönetmeliği’nde bulunduğu görülmektedir. Bahse konu yönetmeliğin 15. maddesine göre yanma, çalınma gibi haklı ve zorunlu nedenlerle alıcısına teslim edilemeyen mallara ilişkin ihracat talepleri, durumu gösteren belgelere dayanılarak Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü tarafından sonuçlandırılmaktadır.

İhracat beyannamesi kapsamı malların yurtdışına vasıl olması (fiili ihracatın gerçekleşmesi) nedeniyle kapanmış olacağından Maliye Bakanlığı’nın mezkur özelgesine paralel bir mantıkla gümrük beyannamesinin iptal edilmesi veya düzeltilmesi gibi bir durum söz konusu olmayacaktır. Sadece yukarıda bahsedildiği gibi durumu gösteren belgelere dayanılarak Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü tarafından gerekli işlemler sonuçlandırılmaktadır.

Örnek;

– Erenköy Gümrük Müdürlüğü’nden ihracat beyannamesi açılan ve araca yüklenerek sevk edilen malların Yunanistan’da dorseden kayarak düştüğü için zayi olduğu anlaşılmıştır.

– Türk konsolosluğu onaylı belgelerle takdir komisyonuna başvurulmuş, takdir komisyonu malların emsal bedelini sıfır olarak belirlemiştir.

 

Yukarıdaki kayıt şekli fatura kesildiğinde gelirin doğmadığı aksine malın yurtdışı edildiği anda gelirin tahakkuk ettiği anlamına gelmektedir. Maliye Bakanlığı’nın da B.07.1.GİB.4.16.16.01-KV-10-17-175 sayılı 22/08/2011 tarihli ve B.07.1.GİB.4.06.17.01-KDV-2:2010-14011-08-769 sayılı 21/12/2010 tarihli özelgeleri de gelirin ihracat beyannamesinin kapanması ile doğduğu yönünde ifadeleri içermektedir. Bu yüzden beyanname kapandığında doğan gelirin kaydı yapılmış, mal yurtdışında zayi olduğunda 689 DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR hesabı ile doğan gelir sıfırlanmıştır.

2- Türkiye’den Çıkış Yapmamış Mallar

Maliye Bakanlığının B.07.1.GİB.4.34.19.02-019.01-2666 sayılı 22/08/2012 tarihli özelgesinde, yurtdışı edilmeden önce (ihracat beyannamesi kapanmadan) kaza nedeniyle zayi olan mallar için KDV iadesinin mümkün olmadığı, zayi olan mallara ilişkin olarak yüklenilen KDV’nin kazanın meydana geldiği dönemde “indirilecek katma değer vergisi” hesabından çıkarılarak “ilave edilecek KDV” hesabına dâhil edilmesi gerektiği ifade edilmektedir.

Türkiye’den çıkış yapmamış ihracata konu malların zayi olması halinde, Gümrük Yönetmeliği’nin 228 ve 417. maddeleri çerçevesinde olay yerine en yakın gümrük idaresi ve mülki idare amirinden alınacak belgeler ile ihracat beyannamesinin iptal edilmesi gerekmektedir. Bu durumda Maliye Bakanlığı’nın yukarıda bahsi geçen özelgesine paralel bir durum ortaya çıkmış olacaktır.

Örnek;

– Erenköy Gümrük Müdürlüğü’nden ihracat beyannamesi açılan ve araca yüklenerek sevk edilen mallar Tekirdağ’da meydana gelen trafik kazası sonucunda zayi olmuştur.

– İlgili tutanaklarla takdir komisyonuna başvurulmuş, takdir komisyonu malların emsal bedelini sıfır olarak belirlemiştir.

 

İhracat beyannamesi kapandığında gelir tahakkuku ve gider kayıtları yapılacağı dikkate alındığında, henüz yurtdışı edilmemiş bir mal için yurtdışı edilmiş mallarda olduğu gibi gelir tahakkuku ile bunun ters kaydı, gider tahakkuku ile bunun ters kaydı yapılmamıştır.