Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi
02.01.2019

Yazımızın konusunu 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli I sayılı listede yer alan malların serbest bölgelerde kullanılması veya tüketilmesi oluşturmaktadır.  

Serbest Bölgelerde Kullanım ve Tüketim

4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun;

  • 158. maddesi hükmünce, serbest dolaşımda olmayan eşya ile serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlanan serbest dolaşımdaki eşyalarserbest bölgelerde tüketilemez veya kullanılamazlar.
  • 185. maddesine göre ise Kanun’un 185. maddesinde serbest bölgelerde bulunan ithalat vergilerine tabi eşyanın, Kanuna aykırı olarak tüketilmesi veya kullanılması halinde gümrük yükümlülüğü doğacaktır.
  • Geçici 7. maddesine göre de bölgede faaliyette bulunan işletmelerin ihtiyaçlarıyla sınırlı olarak 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 158 ve 185’inci maddelerinin 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununa aykırı olan hükümleri, Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihe kadar uygulanmamakradır. Ancak 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 158 ve 185 inci madde hükümleri, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu yönünden uygulanmaya devam olunur.

ÖTV I Sayılı Liste ve Serbest Bölgeler

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun Geçici 7. maddesine göre serbest dolaşımda olmayan eşya ile serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlanan serbest dolaşımdaki eşyalar faaliyette bulunan işletmelerin ihtiyaçlarıyla sınırlı olarak serbest bölgelerde tüketilebilir veya kullanılabilir. Ancak 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 158 ve 185. maddeleri 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu yönünden uygulanmaya devam edilmektedir.

Muğlaklığın netleşmesi adına bu noktada konuyu ikiye ayırarak incelemekte fayda bulunmaktadır.

1) Eşyanın sarf malzemesi olarak kullanılması

Yukarıda yer alan düzenlemelere göre, serbest dolaşımda olmayan ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun I sayılı listesinde yer alan eşyanın serbest bölgelere transit hükmünde getirildikten sonra bölge içerisinde sarf malzemesi olarak tüketilmesi halinde ÖTV yükümlülüğü doğacaktır.(Cevdet BOZKURT, 2011)

Örneğin; 2710 tarifesindeki white spirit serbest bölge içerisinde 7304 tarifesindeki dikişsiz çelik borunun imali esnasında yumuşatma malzemesi olarak sarf ediliyor ve uçuş özelliği nedeniyle doğadan yok oluyorsa özel tüketim vergisini doğuran olay meydana gelmiş olacaktır.

Öte yandan, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu Türkiye’den serbest bölgelere yapılan teslimleri ihracat olarak saymadığından serbest dolaşımda bulunan mallar için bölgeye Türkiye’den yapılan satışlarda ÖTV hesaplanacağından, bu malların serbest bölgede tüketilmesi halinde tekrar ÖTV alınmasına gerek bulunmamaktadır.

2) Eşyanın başka bir maddenin kütlesi içerisinde yer alması

4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 8/1. maddesine göre Kanun’a ekli (I) sayılı listenin (B) cetvelindeki malların; (I) sayılı listeye dahil olmayan malların imalinde kullanılması halinde 2010/668 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen oranlarda iade alabilmektedir.

Örneğin, ÖTV (I) sayılı listenin (B) cetvelindeki 2710 tarifesindeki yağdan 3923 tarifesindeki plastik şişe imal edildiği ve yağın şişenin kütlesi içerisinde yer aldığı durumlarda önce ÖTV ödenecek ve imalat gerçekleştikten sonra 2010/668 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen oranlarda iade alabilecektir.     

Öte yandan, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu Türkiye’den serbest bölgelere yapılan teslimleri ihracat olarak saymadığından serbest dolaşımda bulunan mallar için bölgeye Türkiye’den yapılan satışlarda ÖTV hesaplanacak ve 2010/668 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen oranlarda iade alabilecektir.

Sonuç olarak;

ÖTV I sayılı liste uygulamasında serbest bölgeler ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında bir fark bulunmadığı ifade edilebilecektir.

Not: 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7/7. maddesine göre serbest bölge hükümlerinin uygulandığı mallar ÖTV’den istisnadır.

Yukarıda anlatılanlar bu hükümle çelişiyor gibi dursa da Maliye Bakanlığı’nın görüşlerine göre Kanun’un 7/7. maddesinde yer alan istisna hükmü serbest bölgede bulunan malların bölge içindeki satışlarına/devirlerine şamildir. Bölge içinde ÖTV’ye tabi bir malın tüketilmesi veya kullanılması halinde vergiyi doğuran olay gerçekleşmektedir.