Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi

04.12.2022

Yazımızın konusunu ithalat işlemleri esnasında bankalara ödenen komisyonların gümrük kıymetine ve KDV matrahına dahil edilip edilmeyeceği oluşturmaktadır.

1) Gümrük Kıymeti Yönüyle Değerlendirme:

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 27/1-a-i maddesinde satınalma komisyonları dışındaki komisyonların gümrük kıymetine dahil edileceği hükmedilmektedir.

Bu hükümden hareketle bankalara ödenen komisyonların gümrük kıymetine dahil edilmesi gerektiği düşünülebilir.

Ancak, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 27/1-a-i maddesinde belirtilen komisyon ifadesinden; eşya alım satımına aracılık yapan komisyonculara, satıcıyı veya alıcıyı temsilen sözleşmenin tamamlanmasına katkıda bulunan aracılara ödenen komisyonlar anlaşılmalıdır. (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2002/36 sayılı Genelgesi ve Gümrük Kıymeti Teknik Komitesinin 2.1 sayılı İzah Notu)

Dolayısıyla, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 27/3. maddesine göre gümrük kıymetinin belirlenmesinde, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata Kanun’un 27. maddesinde öngörülenler dışında hiçbir ilave yapılamayacağından, bankalara ödenen komisyonların genel olarak gümrük kıymetine dahil edilmemesi gerekmektedir.

Bunun tek istisnası bazı durumlarda dahil edilmesi gereken teyit komisyonlarıdır. Bu yüzden teyit komisyonları aşağıda ayrı bir başlık altında incelenecektir.

a) Teyit Komisyonları:

Gümrük Kıymeti Teknik Komitesinin 5.1 sayılı İzah Notuna göre; ihracatçıların, alıcının ödeme yapmaması veya ödeme güçlüğüne girmesi riskinden korunmak için çeşitli finansman hizmetlerinden yararlanmaları söz konusu olabilir. Bu finansman hizmetlerinin karşılığında, genellikle bir ücret karşılığı ihracatçı hesabına riski üstlenen bir aracıya (bu çoğunlukla bir bankadır) yapılan ödemeler teyit komisyonudur.

Akreditifli ithalatta akreditifin açıldığı bankanın, ihracatçının ülkesinde yeterince tanınmaması durumunda güvensizlik söz konusu olacağından, ithalatçının bankası ihracatçı ülkedeki bir bankadan ödemenin yapılmasına garanti vermesi şeklinde hizmet satın alır ve teyit komisyonunu öder. (Cahit Yerci, Gümrük Mevzuatı Dahil İthalatta KDV Matrahı, 2005)

Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2002/36 sayılı Genelgesine göre;

  • Alıcının bankasının ödeme yapmaması riskini karşılamak üzere yapılan teyidin, satıcı hesabına yapıldığı kabul edilirse ve teyit komisyonu, alıcı tarafından satıcıya veya bir üçüncü kişiye ithale konu eşyanın satış koşulu olarak ödenirse, bu teyit komisyonu fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil olmalıdır.
  • Alıcının, kendi insiyatifi ile satış sözleşmesinin sonuçlandırılmasını garanti altına almak amacıyla, satıcıya teyitli akreditif ve gayri kabili rücu teyitli akreditif sağladığı durumlarda ortaya çıkan komisyon ödemeleri, alıcı tarafından doğrudan teyit işini üstlenen kuruma yapılmaktadır. Bu koşullar altında teyit, satış sözleşmesinde bir satış koşulu olarak yer almadığından ve satıcıdan çok alıcının yararı söz konusu olduğundan, teyit komisyonu için yapılan ödeme, fiilen ödenen veya ödenecek fiyatın bir parçası olmayacaktır.

2) KDV Matrahı Yönüyle Değerlendirme

İthale konu eşyanın yurtdışına bedelinin transferi esnasında ödenen banka komisyonları, uygulamada serbest dolaşıma giriş beyannamesi üzerinde KDV matrahına dahil edilmektedir.

Peki bu ne kadar doğru? Bu konu tartışılmaya muhtaçtır.

Zira, 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu’nun 28/1. maddesine göre, banka ve sigorta şirketlerinin her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar BSMV’nin kapsamına girmektedir.

Banka ve sigorta muameleleri vergisinin konusuna giren işlemler de 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 17/4-e maddesi ile KDV’den istisna edilmiştir.

Bu hükümlere göre KDV ile BSMV birbirinin alternatifi iki vergidir ve bankacılık işlemlerinin KDV’si BSMV’dir.

Buna göre, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 21/c maddesindeki “gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan diğer giderler ve ödemelerden vergilendirilmeyenler ile mal bedeli üzerinden hesaplanan fiyat farkı, kur farkı gibi ödemeler” hükmü içerisinde bulunan “vergilendirilmeyenler” ifadesi önem arz etmektedir.

Bu çerçevede, banka komisyonundan BSMV alınmış ise söz konusu ödeme vergilendirilmiş olacağından ithalatta KDV matrahına dahil edilmemelidir. (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2004/10 sayılı Genelgesi de aynı düşünce temeline ayaklarını basmaktadır.)

Öte yandan, 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu’nun 29/d. maddesine göre, bankaların müşterileri nam ve hesabına başka şahıs ve müesseselere yaptırdıkları hizmetler mukabili olarak aldıkları ve aynen mezkur şahıs veya müesseselere ödedikleri paralar BSMV’den istisnadır. Örneğin teyit komisyonları bankaların kendi lehlerine aldıkları paralar olmayıp ihracatçının ülkesindeki bankaya ödenmektedir. Bu yüzden teyit komisyonları BSMV’den istisnadır. (Cahit Yerci, Gümrük Mevzuatı Dahil İthalatta KDV, 2005)

Teyit komisyonu örneğinde olduğu gibi banka komisyonundan BSMV alınmamış ise söz konusu komisyon ödemesi vergilendirilmemiş bir gider olarak ithalatta KDV matrahına dahil edilecektir.

Özetle, serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescilinden önce gerçekleşen bir işlem dolayısıyla ödenen banka komisyonlarından BSMV tahsil edilmemişse, söz konusu ödeme ithalatta KDV matrahına dahil edilmelidir.