Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi

1- Giriş

4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 1’inci maddesine göre;

Kanuna ekli;

  • (I) sayılı listedeki malların ithalatçıları veya rafineriler dâhil imal edenler tarafından teslimi,
  • (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanların ilk iktisabı,
  • (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayanlar ile (III) ve (IV) sayılı listelerdeki malların ithalatı veya imal ya da inşa edenler tarafından teslimi,
  • (I), (III) ve (IV) sayılı listelerdeki mallar ile (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayanların özel tüketim vergisi uygulanmadan önce müzayede yoluyla satışı,

Bir defaya mahsus olmak üzere özel tüketim vergisine tabidir.

Bu hükümlere göre; ithalat amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen ve 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli

  • (I) sayılı listedeki malların özel tüketim vergisi vergi dairesine,
  • (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanların özel tüketim vergisi vergi dairesine,
  • (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayanlar ile (III) ve (IV) sayılı listelerdeki malların özel tüketim vergisi gümrüğe,

Ödenmektedir.

Bu çerçevede, ithalatta gümrük idaresine ödenen özel tüketim vergisinin matrahını oluşturan unsurlar yazımızın konusunu oluşturmaktadır. Ancak; doğrudan bağlantı bulunması nedeniyle; ithalatta alınan özel tüketim vergisinin matrahını irdelemeden önce gümrük kıymetini ve katma değer vergisinin matrahını belirlemek gerekmektedir. Zira, genel olarak gümrük kıymeti, ÖTV matrahı ve KDV matrahı birbirlerinin unsuru olarak beyan edilmektedir.

2- İthal Edilen Malın Gümrük Kıymeti:

Eşyanın gümrük kıymeti (vergi matrahı), gümrük tarifesinin ve eşya ticaretine ilişkin belirli konularda getirilen tarife dışı düzenlemelerin uygulanması amacıyla, 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun gümrük kıymeti ile ilgili bölümde yer alan hükümler çerçevesinde belirlenen kıymet olup, bu kıymet; ithale konu eşya üzerinden advalorem sisteme göre gümrük vergisinin hesaplanmasına esas teşkil edecek değerdir.

4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 25. maddesine göre, ulusal ve uluslararası düzenlemeler çerçevesinde bu değer, gümrük tarifesinin ve eşya ticaretine ilişkin belirli konularda getirilen tarife dışı düzenlemelerin uygulanması amacıyla; satış bedeli, aynı eşyanın satış bedeli, benzer eşyanın satış bedeli, indirgenmiş kıymet yöntemi ile hesaplanmış kıymet yöntemlerinin sırasıyla uygulanması yoluyla tayin ve tespit olunmaktadır. Sadece indirgenmiş kıymet yöntemi ile hesaplanmış kıymet yönteminin sırası değiştirilebilmektedir. Sayılan yöntemlerle belirlenemeyen ithale konu eşyanın gümrük kıymeti “Son Yöntem”e göre belirlenmektedir.

Satış bedeli, Türkiye’ye ihraç amacı ile yapılan satışta, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır. Fiilen ödenen veya ödenecek fiyata, GATT’ın 7. Maddesinin Uygulanmasına Dair Anlaşmanın 8. maddesinde (aynı hükümlerin yer aldığı Gümrük Kanunu’nun 27. maddesinde) sayılan unsurlar ilave edilmekte, Ek-1 Yorum Notlarında (aynı hükümlerin yer aldığı Gümrük Kanunu’nun 28. maddesinde) sayılan unsurlar, ithale konu eşyanın fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri koşuluyla ilave edilmemektedir.

3-İthal Edilen Malın KDV Matrahı:

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun “İthalatta Matrah” başlıklı 21. maddesine göre, ithalatta KDV matrahı;

İthal edilen malın gümrük vergisi tarhına esas olan kıymetine, [gümrük vergisinin kıymet esasına göre alınmaması veya malın gümrük vergisinden muaf olması halinde sigorta ve navlun bedelleri dahil (CIF) değerine, bunun belli olmadığı hallerde malın gümrükçe tespit edilecek değerine]

1-İthalat sırasında ödenen her türlü vergi, resim, harç ve payların,

2-Gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan diğer giderler ve ödemelerden vergilendirilmeyenler ile mal bedeli üzerinden hesaplanan fiyat farkı, kur farkı gibi ödemelerin,

Eklenmesi suretiyle bulunacak büyüklüktür.

Görüldüğü gibi, ithal edilen malın gümrük kıymeti KDV matrahının birinci unsuru olmaktadır.

4-İthalatta Özel Tüketim Vergisi Matrahı

İthalat amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen ve 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli

  • (I) sayılı listedeki malların özel tüketim vergisi vergi dairesine,
  • (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanların özel tüketim vergisi vergi dairesine,
  • (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayanlar ile (III) ve (IV) sayılı listelerdeki malların özel tüketim vergisi gümrüğe,

Ödendiği belirtilmiştir. 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 11. maddesine göre;

1- (I) sayılı listedeki mallar için belirlenen maktu vergi tutarları kilogram, litre, metreküp, standart metreküp, kilokalori veya bunların alt ve üst birimleri ile gerektiğinde büyüklükleri de dikkate alınarak kap, ambalaj veya adet olarak uygulanabilir.

2- (III) sayılı listedeki mallar için asgari maktu vergi tutarları;

a) (A) cetvelindeki mallardan, 2203.00 G.T.İ.P. numaralı mallar için bir litredeki her bir alkol derecesi, 22.04, 22.05 (2205.10.90.00.12 hariç) ve 2206.00 G.T.İ.P. numaralı mallar için her bir litre, diğer mallar için içerdiği alkolün her bir litresi itibarıyla,

b) (B) cetvelindeki mallar için asgari maktu vergi tutarları perakende satışa sunulan sigaraların ve makaronların birim ambalajı içinde yer alan her bir sigara veya her bir makaron, diğer tütün mamullerinin birim ambalajı içindeki mamulün her bir gramı itibarıyla, maktu vergi tutarları ise 20 adet sigaradan, 50 adet makarondan veya 50 gram tütünden oluşan birim ambalaj itibarıyla (Birim ambalajların farklı adet veya gramdan oluşması halinde vergi tutarı, anılan adet veya grama göre oranlanarak hesaplanır.)

uygulanır.

3- (II), (III) [(B) cetvelindekiler hariç] ve (IV) sayılı listelerdeki mallar için verginin matrahı; bunların teslimi, ilk iktisabı ve ithalinde, hesaplanacak özel tüketim vergisi hariç, katma değer vergisi matrahını oluşturan unsurlardan teşekkül eder.

4- (III) sayılı listenin (B) cetvelindeki mallar için verginin matrahı; bunların nihai tüketicilere perakende satış fiyatıdır.

5- (III) sayılı listedeki mallar için asgari maktu vergi tutarlarına göre hesaplanacak vergi tutarından az olmamak üzere yalnızca nispi vergi uygulanır. (B) cetvelindeki mallar için maktu vergi ile birlikte, asgari maktu vergi tutarına göre hesaplanacak vergi tutarından az olmamak üzere nispi vergi uygulanır.

Bu hükümlere göre; vergisi, vergi dairesine ödenen mallar için gümrükte beyan edilen özel tüketim vergisi matrahından söz edilemeyecektir. Ancak vergisi gümrüğe ödenen malların matrah hesaplaması yukarıdaki hükümlere göre gümrükte hesaplanacaktır. Öte yandan, bahse konu hususlar yazımızın son kısmında tablo halinde ele alınmıştır.

5-Sonuç

Yazımızın sonunda bulunan tablo incelendiğinde de görüleceği üzere; (I) sayılı listedeki mallar ile (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanlarda gümrükte ödenmesi gereken bir vergiden söz edilemeyecektir.

Buna karşılık, (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayanlar ile (III) ve (IV) sayılı listelerdeki malların özel tüketim vergisi gümrükte ödenmektedir.

Buna göre;

(II), (III) [(B) cetvelindekiler hariç] ve (IV) sayılı listelerdeki mallar için verginin matrahı hesaplanırken gümrükte öncelikle gümrük kıymeti, daha sonra KDV matrahı bulunmaktadır. İthalde alınan KDV’nin matrahına özel tüketim vergisi de girdiğinden, ÖTV matrahı hesaplamasında bulunan KDV matrahına özel tüketim vergisi dâhil edilmemektedir.

(III) sayılı listenin (B) cetvelindeki mallar için asgari maktu vergi tutarı veya nispi vergi uygulanmaktadır. Asıl olan nispi vergi uygulamasında verginin matrahı; nihai tüketicilere perakende satış fiyatı olduğundan, gümrük beyannamesi düzenlenmesi esnasında bu husus dikkate alınmaktadır.