Arif AYLUÇTARHAN, Maliye Bakanlığı Vergi Müfettişi
Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi

2976 Sayılı Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, Bakanlar Kuruluna dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına düzenlenmesini sağlamak amacıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek mali yükümlülükler konulması ve kaldırılması, bu yükümlülüklere ilişkin esasların tespit edilmesi ve oluşan fonların kullanılması hususunda düzenlemeler yapmaya yetki vermiştir. 

Bakanlar Kurulu, Kanun’dan aldığı yetkiye dayanarak, 2004/7304 sayılı İthalatta Gözetim Uygulaması Hakkında Kararı 29.05.2004 tarihli, 25476 sayılı Resmi Gazete’de yayımlamıştır. Bu Karar’a dayanan Yönetmelik ve Tebliğlerle ithalatta gözetim uygulaması yürütülmektedir.

Gözetim uygulaması bir malın ithalatının yerli üreticilere zarar verecek veya zarar tehdidi yaratacak miktar/veya şartlarda artması halinde, ithalatın, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca düzenlenecek “Gözetim Belgesi” ile izlenmesine yönelik bir uygulamadır. Bu uygulama ile

– Bazı eşyaların ithali esnasında gözetim fiyatının altında beyan yapılması halinde gözetim belgesi aranmakta, (ki bu durumlarda genellikle beyan sahipleri eşyanın bedelini gözetim fiyatına çıkartmayı gözetim belgesi almaya yeğlemektedir)

– Bazı eşyaların ithali esnasında ülke ayrımı yapılmaksızın hangi fiyattan beyan yapılırsa yapılsın gözetim belgesi aranmaktadır.

Bu bağlamda, ithali gözetim fiyatına tabi malların maliyet kayıtları, gümrük idaresine beyan edilen kıymetler üzerinden değil de gerçekte ödenen fiyatlar üzerinden yapılmalıdır. Bir başka ifadeyle, gümrükte ödenen vergiler her ne kadar gözetim fiyatı üzerinden ödense de maliyet kayıtları yapılırken malın satış faturası esas alınmalıdır.

Örneğin; 1.000 USD/ton fiyatından alınan 6911.10.00.00.11 GTİP’li porselenden sofra mutfak eşyası (beyaz olanlar) İthalatta Gözetim ve Korunma Önlemlerine İlişkin Tebliğ (No: 2004/2) uyarınca 2.500 USD/ton CIF kıymetten beyan edilmiştir. 1 USD = 2 TL.

————————————————- … /.. /..——————————————

153 TİCARİ MALLAR                                                        2.600

    153.01 Mal Bedeli                                  2.000

   153.02 Gümrük Vergisi                            600                                                                                     

191 İNDİRİLECEK KDV                                                    1.008                                     

                        102 BANKALAR                                                                 1.608

                        320 SATICILAR                                                                  2.000

(Gözetim fiyatına tabi mal ithali)

————————————————- … /.. /..——————————————

Burada görüldüğü gibi, mal bedeli gümrüğe 2.500 USD olarak beyan edilmek ve bu rakam üzerinden vergiler ödenmek durumunda kalınsa da, muhasebe kayıtlarına gerçekte ödenen rakamlar üzerinde kayıt yapılmıştır. Gümrükte ödenen vergilerin hesaplaması aşağıdaki şekildedir.

Gümrük vergisi hesaplaması         2.500 x 2         = 5.000 TL gümrük kıymeti

                                                  5.000 x 0,12    = 600 TL gümrük vergisi

KDV hesaplaması                          5.000 + 600    = 5.600 TL KDV matrahı     

                                                   5.600 x 0,18    = 1.008 TL KDV

Not: “Vergi ve Gümrük Mevzuatı Dahil Dış Ticaret Muhasebesi” kitabımızdan alıntıdır.