Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi
12.07.2022

Gümrük Yönetmeliği’nin 74. maddesine göre, Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya, gümrük gözetimi altında taşıttan boşaltılmak zorundadır. Eşyanın boşaltılmasını müteakip 24 saat içinde boşaltma listesi düzenlenir ve gümrük idaresine ibraz edilir.

Mezkur Yönetmeliğin 75. maddesine göre de özet beyan ile boşaltma listeleri karşılaştırılır. Karşılaştırma sonucunda farklılık görülürse buna ilişkin tutanak düzenlenerek bu tutanak üzerinden özet beyan eksiklik/fazlalık takibatına geçilir.

Boşaltma listesinde kayıtlı olmadığı halde özet beyanda kayıtlı bulunan eşya özet beyan eksiğidir. Boşaltma listesinde kayıtlı olduğu halde özet beyanda kayıtlı olmayan eşya da özet beyan fazlasıdır.

Mutad bir iş akışı yukarıda anlatıldığı gibi olmakla beraber, bazı eşyaların boşaltılması mümkün olmayabilmekte veya bazı statü sahibi kişilerin boşaltma işleminden muafiyetleri söz konusu olabilmektedir.

Yazımızın konusunu boşaltma muafiyeti olan eşya ve kişilere ilişkin düzenlemeler oluşturmaktadır.

Tanım

Eşyanın taşıttan boşaltılmadan bir gümrük rejimine tabi tutulmasına tam beyanlı yaygın basitleştirilmiş usül denmektedir. 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile yürürlükten kalkan 1615 sayılı Gümrük Kanunu zamanında ithal malın araç değiştirmeden veya boşaltılmadan alıcıya teslimine supalan denmekteydi.

Tam Beyanlı Yaygın Basitleştirilmiş Usule Tabi Tutulabilecek Eşya

16 seri no.lu Gümrük Genel Tebliği’ne göre talep edilmesi halinde aşağıdaki eşyalar yaygın basitleştirilmiş usulden yararlanabilir. 

  • Dökme eşya,
  • Getirildiği mahalde bulunan geçici depolama yeri ve antrepoya konulamayacak ağırlıkta ve hacimdeki dökme olmayan eşya veya konulması halinde boşaltılması ve teslimi sırasında gümrük idaresi, işletici ve yükümlü açısından külfet doğurabilecek ağırlıkta ve hacimde ya da kırılabilir, telef ve zayi olabilir nitelikte dökme olmayan eşyayla boşaltılması ve taşınması özel düzenekli araç ve taşıt gerektiren eşya
  • Getirildiği mahalde konulmasına ve korunmasına yönelik özel düzenek ve yapı bulunmayan petrol ürünleri ile yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı, yanmayı artırıcı, tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler ile gıda maddeleri,

Söz konusu eşyaların yaygın basitleştirilmiş usulden yararlanmasına izin vermeye gümrük müdürlükleri yetkilidir. Bir başka ifadeyle, gümrük müdürlüğünün izin konusunda takdir yetkisi bulunmaktadır.

Önemli Şart: Yukarıdaki eşyanın yaygın basitleştirilmiş usul kapsamında bir gümrük rejimine tabi tutulmasının talep edilmesi halinde bütün belgelerin tam olması gerekir. Örneğin hem eksik belgeyle beyan hem de yaygın basitleştirilmiş usulden yararlanılamaz.

Tam Beyanlı Yaygın Basitleştirilmiş Usulden Yararlanabilecek Kişiler

16 seri no.lu Gümrük Genel Tebliği’ne göre Onaylanmış Kişi Statü Belgesi ya da Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahibi olanlar tarafından eşyaları için yaygın basitleştirilmiş usul talep edilmesi halinde, bu talep eşyanın yukarıda belirtilen eşyalardan olup olmadığına bakılmaksızın kabul edilir.

Görüldüğü gibi YYS ve OKS sahibi firmaların burada ciddi avantajları söz konusudur.

  • Bunlar eşya ayrımı olmaksızın yaygın basitleştirilmiş usulden yararlanabilirler
  • Talep etmeleri halinde idare tarafından kabul edilmek zorundadır. Çünkü 16 seri no.lu Gümrük Genel Tebliği’nde idareye takdir yetkisi verilmemiştir.

Başvuru

Eşyanın beyan sahibi tarafından yaygın basitleştirilmiş usule tabi tutulmak istenmesi halinde, gümrük beyannamesi ekranından “BS-3” kodu seçilir. Bu kodun seçilmesiyle yaygın basitleştirilmiş usul talebinde bulunulmuş olduğu kabul edilir.

Söz konusu talebin idare amirince uygun görülmesinden sonra beyanname BİLGE’de onaylanır ve gümrük işlemlerine başlanır. İdare amirince yaygın basitleştirilmiş usul talebinin uygun görülmemesi halinde ise beyannamedeki bu talebin silinmesinin sağlanması için “statü değişikliği” yetkisi verilir ve beyanname beyan sahibine iade edilir. Yükümlüsü tarafından BS-3 kodu silinerek yeniden tescil edilen beyanname gümrük işlemlerinin devam etmesi için yeniden idareye sunulur.

Önemli Ayrıntı: Onaylanmış Kişi Statü Belgesi ya da Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahipleri böyle bir süreçten muaftırlar. Çünkü bu kişilerin taleplerinin uygun görülmesi zorunludur.

İthalat Vergilerinin Nakit Olarak Teminata Bağlanması

Yaygın basitleştirilmiş usule tabi tutulan eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmasının istenilmesi halinde vergileri beyana göre nakit olarak teminata bağlanır.

Yaygın basitleştirilmiş usule tabi eşyanın tesliminden sonra vergi tahakkukunun yeniden yapılması gerekiyor ise ilgili muayene memuru yeni verilere göre alınması gereken vergi miktarlarını tespit eder. Yeni hesaplanan vergiler daha önce tahsil edilen vergilerden daha yüksek ise, aradaki farkın tahakkuku manuel olarak yapılır ve tahsilatı sağlanır. Önceden tahsil edilen vergilerin daha fazla olduğu durumlarda ise, geri verme işlemleri yapılır.

Önemli Ayrıntı: Burada serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmasının istenmesi halinde teminatın nakit alınacak olması dikkatlerden kaçmamalıdır. Zaten kesin olarak tahsil edileceğinden nakit teminat dışında herhangi bir teminat kabul edilmemektedir. Öte yandan, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 16.06.2009 tarihli 13098 sayılı yazısına göre dahilde işleme, geçici ithalat gibi diğer rejimlerde götürü teminat kullanılabilmektedir.

Mahsup İşlemleri

Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşyasının yaygın basitleştirilmiş usule tabi tutulmasını isteyenler, nakit olarak teminata bağlanan vergilerin mahsuplarını beyannamenin tescil tarihinden itibaren bir ay içinde yaptırmak zorundadırlar. Bu süre, ilgililerin zorlayıcı ve geçerli nedenleri belgeleyerek süresi içerisinde müracaatı halinde gümrük idare amirlerince uzatılır. Bu şekilde verilen ek süre üç ayı geçemez.

Ek süreler dahil verilen süre içerisinde mahsup işlemini tamamlamayan yükümlülüklere aşağıdaki müeyyideler uygulanır;

(1) Ek süreler dahil verilen süre içerisinde mahsup işlemlerini tamamlamayan yükümlüler hakkında, Gümrük Kanununun 241/1 inci maddesi tatbik olunur ve mahsup işlemleri tamamlanıncaya kadar yaygın basitleştirilmiş usulden yararlanmalarına izin verilmez.

(2) Bir takvim yılı içinde 3 (üç) defa mahsup işlemlerini ek süreler dahil verilen süre içerisinde tamamlamayan yükümlülerin, üç ay süreyle yaygın basitleştirilmiş usulden yararlanmalarına izin verilmez.

(3) Söz konusu yükümlülerin bu haktan diğer gümrük idareleri nezdinde de faydalanmasının önlenmesi, BİLGE Sistemine blokaj konulması ve takip kaydı için, durum her seferinde Gümrükler Genel Müdürlüğüne bildirilir.

Yaygın Basitleştirilmiş Usulde Eşyanın Geçici Teslimi

Yaygın basitleştirilmiş usule tabi tutulacak eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulmasına ilişkin tüm belgelerinin tamam olması gerektiği belirtilmiştir.

Bununla beraber, eşyanın tahlile tabi tutulması, ekspertiz, kontrol ve uygunluk belgeleri düzenlenmesi işlemlerinin uzun sürmesi durumunda, eşya, gümrük idaresince izin verilen bir yerde, inceleme sonuçlanıncaya ve gerekli belgeler ibraz edilinceye kadar kullanılmadan muhafaza edilmek üzere yed-i emin olarak ilgisine teslim edilmektedir. Bu durumdaki eşyanın belgeleri tamamlanmadan bulunduğu yerden çıkarılarak kullanıldığının tespiti halinde, yükümlünün yaygın basitleştirilmiş usul kapsamında bir daha işlem yapmasına izin verilmemektedir. Ayrıca hakkında kaçakçılık mevzuatı hükümleri uygulanır.

Özet Beyan Takibatı

Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşyanın, gümrük gözetimi altında taşıttan boşaltılmak zorunda olduğu ve eşyanın boşaltılmasını müteakip 24 saat içinde boşaltma listesi düzenlendiği, özet beyan ile boşaltma listelerinin karşılaştırıldığı, karşılaştırma sonucunda farklılık görülürse özet beyan eksiklik/fazlalık takibatına geçildiği belirtilmiştir.

Normal bir akışında işlem sırası böyle olmakla beraber yaygın basitleştirilmiş usule tabi tutulan eşya taşıttan boşaltılmadan rejim beyanında bulunulduğundan eksiklik veya fazlalık tespit edildiği durumunda doğrudan ceza mı uygulanacaktır?

Bu sorunun cevabı 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 237/5. maddesinde yer almaktadır. Buna göre, eşya miktarının gümrük idaresince tespit edilmediği ve rejim beyanının belgelerinde kayıtlı miktarlara göre yapıldığı durumlarda, tespit edilen miktar farklılıkları özet beyan eksiklik veya fazlalığı olarak değerlendirilir.

Yapılan özet beyan eksiklik veya fazlalık takibatı sonucunda miktar farklılığı nedeniyle cezayı gerektirir bir durum ortaya çıkması halinde, 234 üncü madde hükümleri uygulanmayarak sadece 237. madde hükümlerine göre işlem yapılır.

Özetle, doğrudan 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 234. maddesine göre ceza uygulanması yerine önce özet beyan eksiklik fazlalık takibatının yapılması gerekmektedir.

İşlem akışı Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2009/12 sayılı Genelgesinde belirtildiği şekilde ilerleyecektir. Genelgeye göre;

Tam beyanlı yaygın basitleştirilmiş usul çerçevesinde gümrük işlemleri yapılan dökme eşyanın özet beyan veya özet beyan olarak kullanılan belgelerde kayıtlı miktarına göre ortaya çıkan noksanlıklarda, Gümrük Yönetmeliğinin 583. maddesinden hareketle aşağıdaki şekilde işlem ifa edilmektedir.

%3’ü Aşmayan Noksanlıklarda:

– Gümrük Yönetmeliğinin 583. maddesi uyarınca gümrük idaresince takibata geçilmemesi, ancak yükümlünün iade işlemi için ilgili gümrük idaresine müracaat etmesi halinde, gümrük idaresince beyan sahibine beyanname tescil tarihinden itibaren 1 aylık süre tanınması; bu süre içerisinde beyan sahibinin söz konusu eksikliğin mahrecinden yüklenmemiş veya yanlışlıkla başka yere çıkartılmış veya kaza ve avarya sonucunda yok olmuş veya çalınmış olduğunu kanıtlaması halinde, önceden yatırdığı vergilerden noksanlığa isabet eden gümrük vergilerinin kendisine iade edilmesi gerekmektedir.

– Yükümlünün gümrük idaresince tanınan söz konusu süre içinde yukarıda belirtilen hususları ispat edememesi halinde fazla ödediği vergilerin kendisine iade edilmemesi gerekmektedir.

 % 3’ü Aşan Noksanlıklarda:

– Gümrük Yönetmeliğinin 583. maddesi uyarınca gümrük idaresince takibata geçilmesi, ancak, taşıyıcının aynı madde hükmü uyarınca verilen 3 aylık süre içerisinde yukarıda bahsi geçen hususları ispatlaması halinde ilgili gümrük idaresince beyan sahibinin fazla ödediği vergilerin beyan sahibine iade edilmesi gerekmektedir.

– Taşıyıcı tarafından söz konusu ispatın yapılamaması halinde ise, gümrük idaresince taşıyıcı hakkında 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 237. maddesi uyarınca işlem yapılması ve noksan kısma ilişkin vergilerin iade edilmemesi gerekmektedir.

Beyannamede Düzeltme ve Usulsüzlük Cezası

Normal bir akışında işlem sırası böyle olmakla beraber yaygın basitleştirilmiş usule tabi tutulan eşya taşıttan boşaltılmadan rejim beyanında bulunulduğundan eksiklik veya fazlalık olduğu durumlarda beyannamede düzeltme yapılması gerekmektedir.

Ancak uygulamada, yaygın basitleştirilmiş usule tabi tutulan eşyaya ilişkin ithalat istemlerinde ilgili mevzuatında belirlenen oranlar dahilindeki farklılıklara ilişkin yapılan düzeltmelerde usulsüzlük cezası uygulandığı durumlar yaşanmıştır.

Zira, Gümrük Yönetmeliğinin 82 no.lu ekine göre ceza gerektiren başka bir durumun bulunmaması ve mahiyeti ayrı olmak kaydıyla, gümrük beyannamesinde düzeltme yapılması hususu, Gümrük Kanunu’nun 241. maddesinin birinci fıkrası uyarınca usulsüzlük cezasını gerektiren fiiller arasında sayılmıştır.

Bu sorun üzerine Gümrükler Genel Müdürlüğü 04.02.2021 tarihli 61156606 sayılı yazısı ile uygulamaya yön vermiş ve Gümrük Yönetmeliğinin 82 no.lu ekinin 11 numaralı satırına göre düzeltme işlemlerinde tam beyanlı yaygın basitleştirilmiş usul kapsamında yürütülen işlemlerin usulsüzlük cezasından hariç tutulduğu belirtilmiştir.

Özetle, yaygın basitleştirilmiş usul kapsamında işlem gören beyannamenin düzeltilmesi esnasında usulsüzlük cezası uygulanmamaktadır.

Yabancı Plakalı Araçlarla Supalan İşlemi ve Yurtiçi Taşıma

4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanununun 13. maddesine göre yabancı plakalı taşıtlar, Türkiye sınırları dahilindeki iki nokta arasında taşıma yapamazlar. Buradaki ifadeden taşıma işleminin başlangıç ve bitiş noktasının Türkiye sınırlarında olması gerektiği anlaşılmaktadır. Bu düşünce ekseninde kalındığında, yabancı plakalı araçla Türkiye’ye getirilen ve yaygın basitleştirilmiş usule tabi tutulan eşyanın boşaltma noktasına kadar söz konusu araçla taşınabileceği anlaşılmaktadır.

Nitekim, 1 seri no.lu Gümrük Genel Tebliğinin (TIR İşlemleri) 53. maddesinde de gümrük işlemleri tamamlanarak serbest dolaşıma giren eşyanın, taşıma belgelerinde yazılı yurt içindeki boşaltma yerlerine kadar aynı yabancı plakalı taşıtla taşınmasının mümkün olduğu hükmedilmektedir. Gümrükler Genel Müdürlüğü’nce bu hüküm çerçevesinde çıkarılan 28.07.2017 tarihli 26905936 sayılı yazıda da yaygın basitleştirilmiş usule tabi tutulacak olan yabancı plakalı taşıtların boşaltma yerine en yakın gümrük idaresinde bu işlemlerinin yapılması gerektiği belirtilmektedir.

Öte yandan, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 21.03.2013 tarihli 5706 sayılı yazısına göre de yabancı plakalı araçla gelip antrepolara ve geçici depolama yerlerine boşaltılarak serbest dolaşıma girmiş eşyanın, yine aynı yabancı plakalı araca yüklenip taşıma belgesindeki taşıma yerine taşınması mümkün bulunmamaktadır.

KDV Matrahı

Yaygın basitleştirilmiş usülde işlem gören eşyalar için tahmil tahliye, demuraj, mesai gibi giderler mahiyeti itibariyle beyannamenin tescil tarihinden sonra ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle söz konusu giderlerin KDV matrahına dahil edilmemesi gerektiğini düşünmekteyiz. Zira, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 21/c maddesinde beyannamenin tescilinden önce yapılan bu tür giderlerin ithalatta KDV matrahına dahil edilmesi gerektiği hükmedilmektedir.

Bir Tavsiye:

Yaygın basitleştirilmiş usülde işlem yaptırmak isteyenler gümrüğün denetimi altında bulunan geçici depolama yerlerine aracı getirmek zorundadırlar. Buraların maliyetlerinin yüksek olduğu söylenir. Bu yüzden karayolu ile komple tır yüklemesi yaparak yoğun miktarda mal getiriyorsanız YYS sahibi olmanızı ve “ithalatta yerinde gümrükleme izni” almanızı tavsiye ederim. Bir nev’i kendi geçici depolama yeriniz olsun. 


İTHALATTA YERİNDE GÜMRÜKLEME