Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Eski Ticaret Müfettişi

30.11.2016 tarihinde kaleme alınmıştır. 

Doktorluk, avukatlık, gümrük müşavirliği, mali müşavirlik, müzisyenlik, taş ve metal işlemeciliği, tamircilik gibi bazı iş dallarında mesleki olgunluğa ulaşmak için yılların geçmesi ve bu süre zarfında birbirinden farklı çok sayıda olayla karşılaşılması gerekmektedir. Mesleğinde olgunlaşmış insan sayısının çokluğu o ülkenin üretim hafızası noktasında gelişmişlik düzeyinin göstergesi olacaktır. Sanayileşme süreci sonucunda, bazı ülkelerin bir kısım ürünlerde ihtisaslaşmış olması ve ölçek ekonomisi yaratması da o alandaki üretim hafızasının nesillerden nesillere aktarılmasıyla mümkün olmuştur.

İhtisaslaşma ve yeterli beşeri sermayenin var olmasını gerektiren iş dallarından birisi de tamircilik mesleğidir. Ülkemiz, özellikle Ortadoğu ülkeleri içerisinde bu ülkelere kıyasen tamircilik alanında birikimi yüksek ülkelerden birisi olarak görüldüğünden makine, teçhizat, araç gibi eşyaların tamir amacıyla ülkemize ithali söz konusu olabilmektedir.

Bu bağlamda yazımızda, tamir amacıyla ithal edilen eşyaların gümrük mevzuatı ile tamir hizmeti faturasının vergi mevzuatı karşısındaki durumu ve muhasebe kayıtları ele alınacaktır.

1- GÜMRÜK İŞLEMLERİ

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 108. maddesi uyarınca, serbest dolaşımda olmayan eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde tamir ve bakım işlemleri dahil olmak üzere işleme faaliyetine tabi tutulması dahilde işleme rejiminin konusuna girmektedir. Anılan Kanun maddesine göre, dahilde işleme şartlı muafiyet sistemi kapsamında söz konusu eşyanın vergilerinin (gümrük vergisi, KDV, ÖTV vs) teminata bağlanması gerekmektedir.

2005/8391   sayılı   Dahilde   İşleme   Rejimi   Kararı’na   istinaden   dahilde   işleme tedbirlerinin uygulama usul ve esaslarını belirlemek üzere hazırlanmış olan 2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 14. maddesinin (d) bendinde, eşyanın yenilenmesi ve düzenli hale getirilmesi dahil olmak üzere tamir edilmesi veya boyanmasının; (e) bendinde, eşyanın elden geçirme ve ayarlar da dahil olmak üzere onarımının, dahilde işleme izni kapsamında gerçekleştirileceği; 15. maddesinde ise dahilde işleme izni almak için gerekli bilgi ve belgelerle birlikte ilgili gümrük idaresine müracaat edilmesi gerektiği düzenlenmektedir.

Bu çerçevede tamir amaçlı ithalat yapacak gerçek veya tüzel kişinin gümrük idaresine dahilde işleme izni başvurusunda bulunması ve Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2010/6 sayılı Genelgesinde kayıtlı belgeleri (kapasite raporu, oda kayıt belgesi vs) tamamlaması gerekmektedir.

Tamiratın bitiminin ardından eşyanın Türkiye dışına yeniden ihraç edilmesi ile rejim sona erecek ve alınan teminatlar iade edilecektir.

2- VERGİ MEVZUATI

2.1. Fatura Düzeni

213 sayılı Vergi Usül Kanunu’nun 232. maddesine göre; birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler:

  1. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara;
  2. Serbest meslek erbabına;
  3. Kazançları basit usulde tespit olunan tüccarlara;
  4. Defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçilere;
  5. Vergiden muaf esnafa.

Sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek ve bunlar da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler.

Buna göre, tamirat hizmeti karşılığında düzenlenen fatura dönem kazancının tespitinde dikkate alınacak ve gelir hesaplarına intikal edecektir.

Öte yandan, tamir edilen eşyanın Türkiye dışına yeniden ihraç edilmesi esnasında ihracat beyannamesine eklenmek üzere düzenlenen fatura yalnız gümrükleme amaçlı olacaktır. Keza, tek bir faturada tamir edilen eşyanın bedelsiz şekilde gösterildiği ancak tamirat hizmet bedelinin belirtildiği durumlar da olabilecektir.

Gümrükleme amaçlı faturada tamir bedelinin de gösterilmesi halinde Gümrükler Genel Müdürlüğü'nün 2009/49 sayılı Genelgesinin 1. maddesi çerçevesinde tamir amaçlı olarak ithal edilen eşya ile işlenmek üzere ithal edilen kıymetli madenlerin 3151 rejim kodu ile ihracı sırasında işçilik veya tamir bedelinin yanında mal bedelinin beyannamenin döviz toplam fatura bedelinin yer aldığı 22 no.lu kutusuna girilmesi, işçilik veya tamir bedelinin ise beyannamenin 42 no.lu “Kalem Fiyatı” alanına ve 46 no.lu “İstatistiki Kıymet” alanına girilmesi, beyannamenin birden fazla kalemi ihtiva etmesi durumunda bütün kalemlere ilişkin toplam mal ve işçilik veya tamir bedelinin 22 no.lu kutuya, her bir kaleme ilişkin işçilik veya tamir bedellerinin ise 42 ve 46 no.lu kutuya girilmesi ve ayrıca beyannamenin 31 no.lu kutusunda yer alan “Ticari Tanım” alanına o kaleme isabet eden mal bedelinin (işçilik veya tamir bedeli hariç) belirtilmesi gerekmektedir.  

2.2. Tamirat Hizmetinde KDV

Tamirat hizmetinin yurtdışındaki müşteriye yapılıyor olması nedeniyle, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 11. maddesine göre ihracat istisnasından yararlanacaktır. Bu nedenle tamirat bedeli üzerinden KDV hesaplanmayacaktır.

Dolayısıyla, tamirat hizmeti dolayısıyla yüklenilen KDV nakden veya mahsuben iade alınabilecektir.

3- SERBEST BÖLGELERDEN TAMİRAT AMAÇLI İTHALAT

3.1 Gümrük İşlemleri

Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine serbest bölgeden tamirat amacıyla getirilmesi halinde de dahilde işleme rejiminin işletilmesi gerektiği açıktır. Buradaki fark, serbest bölgeden Türkiye’ye ithalat ve tekrar serbest bölgeye ihracat esnasında sözlü beyan ile işlemlerin yapılabiliyor olmasıdır. Konuya ilişkin olarak Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2016/16 Sayılı Genelgesinde detaylı açıklamalar yer almaktadır.

3.2 Tamirat Hizmeti ve KDV

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 12/3 maddesine göre, serbest bölgelere verilen hizmetlerin ihracat sayılabilmesi için sadece ve sadece fason hizmet olması gerekmektedir. Kanun’un mezkur maddesine göre fason hizmetlerin serbest bölgelerdeki müşterilere yapılmış sayılması için aşağıdaki şartlar yerine getirilmiş olmalıdır.

  1. a) Fason hizmet serbest bölgelerde faaliyet gösteren müşteriler için yapılmış olmalıdır.
  2. b) Fason hizmetten serbest bölgelerde faydalanılmalıdır.

Fason hizmet dışındaki kalan ve serbest bölgelere verilen hizmetler KDV Uygulama Genel Tebliği’ne göre de hizmet ihracatı olarak sayılmamaktadır.

Nitekim Ankara Vergi Dairesi Başkanlığının KDV-2010-14011-18-233 sayılı 15/04/2011 tarihli özelgesinde yer alan “serbest bölgeye teslim edilen mallara ilişkin olarak serbest bölge sınırları dışında verilen işçilik ve tamir gibi hizmetler genel hükümler çerçevesinde katma değer vergisine tabi olacaktır.” ifadeleri duruma netlik kazandırır mahiyette açıklamalardır.

4- MUHASEBE KAYITLARI

Yurtdışından tamirat amacıyla getirilen eşyanın mülkiyeti göndericide kalacağından muhasebe kayıtlarının bu duruma uygun tutulması gereklidir.

Bu çerçevede, eşyanın mülkiyeti geçmediğinden nazım hesaplar üzerinden sorumluluk takibinin yapılması, verilen tamirat hizmeti dolayısıyla yapılan masrafların 740 Hizmet Üretim Maliyeti hesabında toparlanarak yansıtma hesapları kanalıyla 622 Satılan Hizmet Maliyeti hesabına aktarılması uygun olacaktır.

5-SONUÇ

Makalemizde özetle,

1- Türkiye Gümrük Bölgesine tamirat amacıyla getirilen eşya için dahilde işleme rejimin işletileceği,

2- Yabancı ülkelerden getirilen eşyanın tamir edilmesinin, hizmet ihracı sayılacağı ve bu hizmetin KDV’den istisna olacağı,

3- Serbest bölgeden Türkiye’ye getirilen eşyaya verilen tamirat hizmetinin KDV istisnasından yararlanamayacağı,

4- Tamir için getirilen eşyanın mülkiyeti göndericide kalacağı için muhasebe kayıtları tutulurken verilen tamirat hizmeti dolayısıyla yapılan masrafların 740 Hizmet Üretim Maliyeti hesabında toparlanacağı ve yansıtma hesapları kanalıyla 622 Satılan Hizmet Maliyeti hesabına aktarılacağı,

İfade edilebilecektir.