Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi
Son Güncelleme : 29.05.2020

Tanım:

06/06/2006 tarih ve 26190 sayılı R.G.de yayımlanmış İhracat Yönetmeliğinin 4/h maddesinde konsinye ihracat; kesin satışı daha sonra yapılmak üzere yurt dışındaki alıcılara, komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki şube veya temsilciliklerine mal gönderilmesi olarak tanımlanmaktadır.

Bu bağlamda, ilk gönderme anında mülkiyet devri yapılmaksızın malın mülkiyeti ihracatçı firmada kalmakta, yurtdışındaki firma ise emanetçi olduğundan malın mülkiyetini ele geçirememekte, sadece zilyedi olabilmektedir. Mülkiyetin geçmemesi, malın gönderilmesinin satış sözleşmesine dayanmamasından kaynaklanmaktadır[1].

Konsinye ticarette malı gönderen kişiye konsinyör (consignor), malı kabul eden kişiye ise konsinye (consignee) denilmektedir. Konsinye satışta mallar, konsinyörün tayin ettiği fiyatlardan satılır veya satılmadığı taktirde iade edilir[2].

Başvuru:

Konsinye ihracat yapmak isteyen ihracatçıların, söz konusu taleplerini ilgili ihracatçı birliklerine yapması ve bu taleplerin de ilgili ihracatçı birliklerince sonuçlandırılması gerekmektedir. İhracatçı birliği tarafından onaylanan beyannamelerin 30 (otuz) gün içinde gümrük idarelerine tevdi edilmesi gerekmektedir.

Hemen burada; başvuru sürecinin günümüz itibariyle elektronik ortama taşındığını, ihracat beyannamesinin tescilinden önce elekronik ortamda ihracatçı birliğinden onay alındığını belirtmek yerinde olacaktır. 

Malların Satış Süresi:

Konsinye ihracat kapsamında gönderilen malların ihraç tarihinden itibaren 1 (bir) yıl içinde kesin satışı yapılmalıdır. Konsinyörler (ihracatçılar), konsinye olarak gönderilen malların kesin satışının yapılmasını takip eden 30 (otuz) gün içinde durumu, kendileri tarafından düzenlenmiş kesin satış faturası veya örneği ile birlikte izni veren ihracatçı birliklerine bildirmek zorundadırlar.

Gümrük Uygulamaları:

Konsinye ihracat kapsamında yurtdışına gönderilen eşya normal şekilde ihracı yapılır. Fakat; Gümrük Yönetmeliği’nin 449. maddesi uyarınca konsinye satış suretiyle ihraç edilen eşyanın çıkışında, gönderildiği yerde satılmayıp geri gelmesi ihtimali göz önünde bulundurularak ayniyet tespitine ilişkin tüm destekleyici bilgilerin gümrük beyannamesine eklenmesi gerekmektedir.

Konsinye olarak ihraç edilmiş malların satılamaması halinde malların gümrük mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmesi gerekir. Gümrük Yönetmeliği’nin 448. maddesine göre, bu şekilde geri getirilen eşyanın beyanı, muayenesi ve diğer işlemler normal usüllere göre yapılır ve eşya sahibi, gümrük idaresine eşyanın ihracına ilişkin gümrük beyannamesi ve ayniyet tespitine ilişkin diğer belgeleri serbest dolaşıma giriş beyannamesine eklemek zorundadır.

Konsinye ihracatın beyanname yazımı aşamasında nasıl hareket edileceği Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2013/31 sayılı Genelgesinde yer almaktadır. Mezkur Genelgeye göre ileri bir tarihte satılmak üzere dış alıcılara, komisyonculara ya da ihracatçıların dış ülkelerdeki şube ve temsilciliklerine emaneten mal gönderilmesi olarak tanımlanan konsinye ihracatta, BİLGE sisteminde beyanname tescil edildiğinde, “mal mukabili” ödeme şeklinin işaretlenmesi ve ihracat beyannamesinin 44 nolu sütununa “Konsinye ihracattır” ibaresinin konulması suretiyle işlem yapılması gerekmektedir.

Fatura Düzeni: 

Kesin satış daha sonra yapılacağından, malların ihracatı esnasında e-fatura yerine kağıt fatura düzenlenmesinin uygun olacağı düşüncesindeyiz.(E-fatura ile ilgili forumda Gelir İdaresi Başkanlığı’nın cevabı da bu yöndedir.) Ancak bu faturanın üzerine konsinye ihracat meşruhatının düşülmesi gerekmektedir. Bu fatura, kesin satış henüz gerçekleşmediğinden aşağıda muhasebe kayıtlarında da görüldüğü gibi hasılat olarak kayıtlara alınmamalıdır. Daha sonra kesin satış faturası (kağıt veya e-arşiv) düzenlendiğinde hasılat olarak kayıt atılmalıdır. 

KDV İstisnası:

Konsinye suretiyle malı teslim alan aracı (konsinyi) malı ya üçüncü şahıslara satar, ya da kendisi kesin olarak satın alabilir. Hangi suretle veya sebeple olursa olsun malın kesin satışı yapıldığı tarihten itibaren 7 günlük süre içinde VUK Madde 231/5 gereğince faturanın tanzim edilmesi gerekir. 7 günlük süre, malın kesin satış tarihinden itibaren işlemeye başlar[3].

Dahili piyasada konsinyasyon suretiyle satışlarda katma değer vergisini doğuran olay malın kesin satışı, yani alıcıya teslimi sırasında gerçekleşir. Diğer bir ifadeyle “teslim” bu aşamada gerçekleşmektedir. Buna karşın, konsinye ihracatın istisna kapsamında bir satış olması dolayısıyla KDV doğması söz konusu olmayacaktır. İhracatçı, ihraç ettiği mal için yüklenip indiremediği KDV’nin iadesini kesin satış tarihinden itibaren genel esaslara göre alabilecektir. Başka bir ifadeyle, ihracatçı kesin satışın gerçekleştiği dönem KDV beyannamesi ile istisnayı beyan edecektir.

KDV Tecil Terkin:

Konsinye ihraç edilecek malların KDV tecil terkin sistemi kapsamında alınıp alınmayacağına ilişkin yaşanan tereddüt Gelir İdaresi Başkanlığının 11395140-105[229-2012/VUK-1-]—1390 sayılı 02.09.2013 tarihli özelgesi ile cevap bulmuştur. Buna göre ihracatçıların Kanunun 11/1-c maddesi kapsamında tecil-terkin sistemi kapsamında KDV ödemeksizin imalatçılardan satın aldıkları malları konsinye olarak ihraç etmeleri mümkün bulunmakta olup, ihraç kaydıyla teslim edilen malların ihracatçılar tarafından teslim tarihini takip eden aybaşından itibaren 3 ay içinde konsinye olarak ihraç edilmesi halinde söz konusu malların yurt dışında satıldığı tarihe bakılmaksızın KDV Kanununun 11/1-c maddesi çerçevesinde işlem yapılması mümkün bulunmaktadır.

Dolayısıyla, imalatçılar tarafından malların ihraç edilmek üzere ihracatçıya teslimi ile imalatçıların işlemleri bakımından vergiyi doğuran olay meydana geldiğinden, ihraç edilecek olan bu malların ihracatçı tarafından konsinyasyon suretiyle satılmak üzere yurtdışına gönderilmesi bu durumu değiştirmeyecek, imalatçının terkin veya iade işlemi söz konusu malların yurtdışı edildiği vergilendirme dönemi itibariyle sonuçlandırılacak, terkin ve iade işlemi için malların yurtdışında nihai alıcısına teslimi beklenilmeyecektir.

Kambiyo Takibi

2018-32/48 sayılı İhracat Bedelleri Hakkındaki Tebliğ'in 5/2. maddesine göre konsinye yoluyla yapılacak ihracatta bedellerin kesin satışı müteakip 180 gün içinde yurda getirilmesi zorunludur. 

Muhasebe Kayıtları:

Konsinye satışta mallar başka bir işletmeye satılmak üzere gönderildiğinde nihai satış işlemi gerçekleşinceye kadar malın mülkiyeti gönderen işletmeye ait olduğundan konsinye malların işletmenin aktifinde özel bir hesapta takip edilmesi gereklidir. Bu bağlamda; mallar konsinye olarak gönderildiğinde 153 Ticari Mallar hesabından 157 Diğer Stoklar hesabına alınmalıdır. Buna ilave olarak; malı gönderen işletmenin, başka bir firmanın stoklarında bulunan mallar ile ilgili sorumluluğu devam edeceğinden bu sorumluluğun Nazım Hesaplarda takip edilmesi gerekmektedir. Mallar satıldığında, mal satışından doğan gelir 601 Yurtdışı Satışlar hesabı aracılığıyla gelir tablosuna yansıtılarak dönem kazancının tespitinde dikkate alınmalıdır.

Örnek,

————————————/ / /————————————————————————-

157 DİĞER STOKLAR                        XXXX

157.01 Konsinye Mallar

                153 TİCARİ MALLAR                                                          XXXX

(Konsinye malların gönderilmesinin ardından yapılan kayıt)

————————————/ / /————————————————————————-

900 BORÇLU NAZIM HESAPLAR        XXXX

900.02 Konsinye Mal Teslim Alanlar

                  901 ALACAKLI NAZIM HESAPLAR                                   XXXX

                  901.02 Konsinye Mallar

(Konsinye malın teslim alınmasıyla ilgili sorumluluk kaydı)

————————————/ / /————————————————————————

120 ALICILAR                                            XXXX

120.02 Yurtdışı Alıcılar

                  601 YURTDIŞI SATIŞLAR                                                 XXXX

(Konsinye mal kesin satışının kaydı)

————————————/ / /————————————————————————-

901 ALACAKLI NAZIM HESAPLAR       XXXX

901.02 Konsinye Mallar

                 900 BORÇLU NAZIM HESAPLAR                                          XXXX

                 900.02 Konsinye Mal Teslim Alanları

(Kesin satış sonrası sorumluluğun düşülmesi)

————————————/ / /————————————————————————-

102 BANKALAR                                           XXXX

                120 ALICILAR                                                                     XXXX

                 120.02 Yurtdışı Alıcılar

(Yapılan tahsilatın kaydı)

————————————/ / /————————————————————————-

[1]APAK, Talha, (06.09.2003), Konsinye Suretiyle (Komisyoncu Vasıtasıyle) Satış İşlemlerinin Borçlar Hukuku Ve Vergi Hukuku Karşısındaki Durumu, İstanbul, www.alomaliye.com

[2]SEVİĞ, Veysi, (05.11.2004), Konsinye işlemlerin belgelendirilmesi, Dünya Gazetesi, http://www.turmob.org.tr/turmob/basin/05-11-2004.htm

[3] Detaylı bilgi için bkz: “Konsinyasyon suretiyle yapılan satışlar hakkında” konulu 2000 / 6 sayılı 09.02.2000 tarihli sirküler