TOBİN VERGİSİ – İHRACATÇILARA ETKİSİ
Sezai KAYA, Gümrük Müşaviri, Gümrük ve Ticaret Eski Müfettişi
29.05.2019
Nobel Ekonomi Ödülü (1981) sahibi olan ekonomist James Tobin, döviz piyasasındaki spekülatif amaçlı sermaye hareketlerinin etkisi ile finans piyasalarında ortaya çıkan dalgalanmaların önüne geçmek için kambiyo işlemlerinden vergi alınmasını önerir ve bu verginin adı iktisatçının soyadı olur. Bu vergiye formel dilde finansal işlemler vergisi, informel dilde Robin Hood vergisi de denir. (INVESTOPEDIA, 2018)
Tobin vergisi, hükümetlerin spekülatif sermaye hareketlerinin ülke ekonomisinde yarattığı tahribatı azaltmak için kullandığı bir enstrümandır. Türkiye de 2018 yılının ortasından itibaren döviz piyasalarında meydana gelen dalgalanmaların önüne geçmek için çeşitli enstrümanları kullanmaktadır. Bunlardan birisi, 04.05.2018 tarihinde yayımlanan tebliğ çerçevesinde ihracat bedellerinin yurda getirilerek en az %80’inin DAB’a bağlanması zorunluluğu. Bir diğeri de, 15.05.2019 tarihinde yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı çerçevesinde, kambiyo muamelelerinde satış tutarından alınacak olan ve bir bakıma Tobin vergisi olarak nitelendirilebilecek %0,1 oranındaki BSMV.
İhracat bedellerinin yurda getirilerek en az %80’inin DAB’a bağlanması zorunluluğu ile kambiyo işlemlerinde satış tutarından alınacak %0,1 oranındaki verginin ihracatçılar üzerinde etkisi bulunmaktadır. Şöyle ki;
Uygulamada ihracat bedelleri Türkiye’ye getirildiğinde aynı kur üzerinden satılarak tekrar alınmaktadır. Yani önce Türk Lirasına çevrilmekte ve aynı kur üzerinden tekrar döviz alınmaktadır. Ancak burada, yeni düzenlemeyle beraber ihracatçının karşısına %0,1 BSMV çıkmaktadır. Bazı sektörlerde önemli bir maliyet olarak karşımıza çıkan bu vergi nedeniyle ihracatını durduranların olduğu bilinmektedir.
Bu durumda, 2018-32/48 sayılı Tebliğ ve Merkez Bankası Genelgesi çerçevesinde gerek ihracatçının ithalat bedelleri gerekse de imalatçı veya tedarikçinin ithalat bedellerine mahsup yöntemi kullanılabilir. Bu sayede, %0,1 oranındaki BSMV’nin ödenmeyeceği düşüncesindeyiz. Zira Gider Vergileri Kanunu’na ilişkin yayımlanan tebliğler incelendiğinde gerçek bir satıştan bahsedildiği görülmektedir.
Not: 17.06.2019 tarihinde yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile bu vergi alınmamaya başlanmıştır.
